Sewerynów 4


Sewerynów 4

Ten przedwojenny nowoczesny budynek był pierwszym warszawskim wieżowcem mieszkaniowym. Wyposażony był w windy, ściany wyciszone korkiem, a każde mieszkanie miało pokój z widokiem na skarpę. Powstał w miejscu, gdzie od XVII znajdowało się podwórko pałaców na terenie jurydyki Aleksandria. Najpierw Lubomirskich, a potem Gozdzkich. W XIX wieku znajdował się tam gmach targowiska zwanego Sewerynowem, od którego pochodzi powiedzenie "Spieszył się jak szewc na Sewerynów".

zabudowa wielorodzinnazabudowa wielorodzinnazabudowa śródmiejskazabudowa śródmiejska

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica 1 Maja, ulica Juliana Bartoszewicza, ulica Sewerynów
  • Rok powstania:  1935-1937
  • Obszar MSI:  Śródmieście Północne
  • Wysokość:   27 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  funkcjonalizm
  • Związane osoby: Gozdzka Karolina, Gozdzki Stanisław, Konopczyński Emilian, Lanci Franciszek Maria, Nassau-Siegen de Karol, Paradistal Ludwik, Rzendkowski Marian, Sanguszka Janusz, Uruski Seweryn, Zasławski Aleksander, Zug Szymon Bogumił

Opis urbanistyczny:

Dom galeriowy przy Sewerynów #4, nazywany był domem Waksmanów i Gliklichowej. Był to pierwszy warszawski wieżowiec mieszkaniowy [8].

Budynek usytuowany jest u zbiegu ul. Sewerynów i ul. Bartoszewicza. Składa się z zasadniczego budynku oraz z części wieżowej (ostatnie piętro cofnięte). Mieszkania są tak ułożone, że w każdym jest pokój z widokiem na skarpę. Każde mieszkanie posiada oprócz hallu wejściowego wewnętrzny korytarz i garderobę oraz pokój kredensowy. Największe, cztero- i pięciopokojowe mieszkania mają dwa wejścia: frontowe i kuchenne, wykonane z dębu politurowanego na czarno z wcieranym w słoje brązem aluminiowym. W mieszkaniach podłogi mają parkiet dębowy, w łazienkach czarną terakotę i jasnozieloną glazurę, armatury są chromowane. W kuchniach początkowo dominowała biała terakota, biała glazura, stały piece kuchenne gazowe „Richmond" oraz było kompletne wyposażenie. W pokojach kredensowych i garderobach były szafy wnękowe. Działało ogrzewanie centralne i centralna ciepła woda [7].

Wieża posiadała pierwotnie osiem poziomów mieszkań, miała trzypokojowe apartamenty z przechodnimi pokojami, wzdłuż których przebiegał pas loggi ze szklanymi balustradami. Na bocznej elewacji znajdowały się pasy okien kuchni, łazienek i służbówek [8]. Hall wyłożony był marmurami Morawica i Dębnik l, na ścianach marmur Barwinek, schody wykonano z czarnego lastrico [10], a sufit z lakieru białego, szlifowanego na matowo. Ściany na klatkach lakierowane były na jasnozielono, sufity i biegi były tepowane na kremowo, balustrady na głównej klatce były z białego metalu, a w dwóch innych żelazne. W podziemiu (niskim parterze) znajdowały się dwie pralnie, suszarnia kulisowa, parowa łazienka dla służby oraz cztery garaże [7].

Konstrukcja żelbetowa powstała według projektu inż. Mariana Rzendkowskiego. Szkielet żelbetowy został wypełniony cegłą, stropy były typu Ackermana, ściany działowe z trocinówki, a dach drewniany został kryty bituminą. Balkonowe balustrady żelazne zostały wypełnione szkłem siatkowym [7]. Ściany były izolowane akustycznie korkiem i płytami lnianymi, a w wieżowcu znajdowały się windy. Oryginalna elewacja budynku była w kolorze morelowo-żółtym, wykonana ze specjalnych płyt z felezytynu, drobnoziarniście cyklinowanych [1]. Na najwyższym piętrze znajdował się taras ozdobiony ażurowym kratownicowym daszkiem z żelbetu [10]. W portyku wejściowym poza ścianą kurtynową, kontrastującą z pełnymi drzwiami, znajdowała się chromowana skrzynka na listy oraz latarenka adresowa z oryginalną kompozycją graficzną adresu domu (małe litery i wielka cyfra) [6].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:

Trudno wskazać, kiedy na tym terenie pojawiła się pierwsza zabudowa. W XVII wieku był to fragment królewskiego zwierzyńca, u podnóża podmokły i zalesiony [18]. Przebiegająca tu droga nosiła w pierwszej połowie XVII wieku nazwę ul. Zjawienie [17] (dzisiaj ul. Kopernika). W 1670 roku książę Aleksander Zasławski założył przy niej jurydykę, zwaną od jego imienia Aleksandrią [18].

Jako pierwszy powstał na tym terenie drewniany dwór, zwany dworem Aleksandria, który przeszedł na własność Lubomirskich, a potem Gozdzkich. Wojewoda podlaski, Stanisław Gozdzki, wybudował w jego miejscu (w latach 1709-1733 roku [16]) murowany pałac [18]. Dzisiejszy budynek przy ul. Sewerynów 4 znajdował się kilkadziesiąt metrów na południe od pałacu. W 1754 roku pałac staje się własnością Barbary z Małachowskich Gozdzkiej. Wkrótce następuje jego przebudowa w której dobudowano boczne skrzydła i zmieniono elewację [16]. Pałac w 1771 roku odziedziczyła jego córka Karolina [18], która w 1773 roku wyszła za księcia Janusza Sanguszkę [16]. Około 1760 roku poniżej pałacu Gozdzkich powstały pięknie rozplanowane ogrody z ziemnymi tarasami na trzech poziomach. Każdy taras miał schody i boczne rampy [18].

Karolina po rozwodzie z księciem Januszem Sanguszką wyszła za mąż za księcia Karola de Nassau-Siegen [15]. Pałac Gozdzkich spłonął w 1776 (lub 1777) roku [16]. Na miejscu pałacu powstał nowy, znacznie okazalszy, według projektu Szymona Bogumiła Zuga. Pałac ten też uległ zniszczeniu wskutek pożaru w 1788 roku [15].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Pałac Gozdzkich na obrazie Canaletto (jeden z dwóch, po prawej)

[1772] Pałac Gozdzkich na obrazie Canaletto (jeden z dwóch, po prawej) (źródło)

Pałac od strony pojazdu

[1777] Pałac od strony pojazdu (źródło)

Widok od strony ogrodu

[1777] Widok od strony ogrodu (źródło)

Pałac Karoliny Gozdzkiej i ks. Janusza Sanguszki

[1778] Pałac Karoliny Gozdzkiej i ks. Janusza Sanguszki (źródło)

Pałace, m.in. pałac Lubomirskich

[1792] Pałace, m.in. pałac Lubomirskich (źródło)

XIX wiek:

Ocalało południowe skrzydło pałacu, które było zamieszkiwane przez biedotę [6]. W 1845 roku hrabia Seweryn Uruski kupił część gruntu z ruiną pałacu, a rok później wybudował tu targowisko zwane Sewerynowem, które dało nazwę dzisiejszej ulicy, zaprojektowane przez Franciszka Marię Lanciego [15]. Lanci wykorzystał pozostałości dawnego pałacu Gozdzkich-de Nassau, do których dobudował nowy budynek. Według pierwotnych planów budynek miał się składać z trzech skrzydeł w kształcie litery "U", obejmujących targowisko. Zrealizowane zostały jedynie dwa skrzydła: północne i wschodnie [14]. Do kompleksu wchodził również okrągły placyk z jatkami. Był to rodzaj dzisiejszej galerii handlowej, zwanej początkowo Gościnnym dworem [19]. Dwupiętrowy budynek z arkadowymi podcieniami na dole miał kramy i różne warsztaty, a na górze mieszkania. Obok był plac handlowy [18]. Przedsięwzięcie Uruskiego zniszczyła popularność pobliskiego targu „na Ordynackiem". Zostali głównie szewcy i handlarze starzyzną [19]. Im bliżej wejścia, tym więcej było klienteli, więc szewcy zajmowali miejsca z samego rana. Było w tym czasie w Warszawie powiedzenie "Spieszyć się jak szewc na Sewerynów" [18].

Trzeba było coś zrobić z obszernymi pomieszczeniami na pierwszym i drugim piętrze. W latach 1900-1913 Emilian Konopczyński prowadził tam gimnazjum męskie. Początkowo nie było zainteresowania, ale kiedy podczas rewolucji 1905 roku, jako pierwszy w Warszawie, nie czekając na carskie zezwolenie, wprowadził lekcje w języku polskim, krok ten doceniło wiele zamożnych rodzin, które oddały tam swoich synów. Powiew wolności sprawił, że Aleksandrię przemianowano na ul. Kopernika [19].

Decyzję o rozbiórce bazaru podjęto ok. 1911 roku. W 1912 roku powstał plan parcelacji posesji sporządzony przy udziale J. Ćwikla, zaś w lipcu 1914 roku zamierzano przystąpić do burzenia starych zabudowań. W ich miejscu miały stanąć dwa olbrzymie, czteropiętrowe domy czynszowe, pomiędzy którymi zamierzano przeprowadzić tunel. W budynku miały się znajdować wyłącznie nieduże trzy-, czteropokojowe mieszkania ze służbówkami i nowoczesnymi udogodnieniami cywilizacyjnymi. Realizację uniemożliwił wybuch I wojny światowej [20].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Widok

[1819] Widok (źródło)

Pozostały fragment skrzydła

[1840] Pozostały fragment skrzydła (źródło)

Pozostały fragment skrzydła

[1846] Pozostały fragment skrzydła (źródło)

Ul. Sewerynów

[1852] Ul. Sewerynów (źródło)

Bazar na Sewerynowie

[1894] Bazar na Sewerynowie (źródło)

Targ na Sewerynowie

[1900] Targ na Sewerynowie (źródło)

Targ na Sewerynowie

[1900] Targ na Sewerynowie (źródło)

Targowisko Sewerynów

[1900] Targowisko Sewerynów (źródło)

Hala targowa

[1911] Hala targowa (źródło)

Okres międzywojenny:

W latach 1935 roku budynek hali targowej rozebrano [15]. Wytyczono na jego miejscu ulicę Bartoszewicza i postawiono w 1937 roku pierzeję siedmiopiętrowych kamienic w stylu funkcjonalistycznym. Po drugiej stronie ulicy wybudowano budynek przy Sewerynów 4, dostosowany skalą i nowoczesnością do projektowanej alei [19].

Budynek powstał w latach 1935-1937 [2] i został oddany do użytku w 1938 roku. Został zaprojektowany w stylu funkcjonalistycznym przez Ludwika Paradistala we współpracy z Marianem Rzendkowskim [1]. Budynek na planie litery V liczy sobie w niższej części sześć kondygnacji, a wieża będąca najbardziej wyróżniającym elementem, ma dziewięć kondygnacji [1].

Budynek w 1938 roku otrzymał tytuł Mistera Warszawy [4].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Hala targowa

[1930] Hala targowa (źródło)

Wejście

[1937] Wejście (źródło)

Sewerynów 4

[1938] Sewerynów 4 (źródło)

Widok z podnóża skarpy

[1938] Widok z podnóża skarpy (źródło)

Rzut piętra

[1938] Rzut piętra (źródło)

Klatka schodowa

[1938] Klatka schodowa (źródło)

Wejście

[1938] Wejście (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Budynek został uszkodzony w 1939 roku, wyremontowany, a następnie zniszczony w 1944 roku podczas Powstania Warszawskiego [9]. Podczas okupacji w mieszkaniach do końca mieszkali Niemcy i folksdojcze [19].

Odbudowa stolicy:

Został odbudowany po 1945 roku bez zachowania oryginalnych detali [5]. Po wojnie mieszkańcy mieszkali w dużym zagęszczeniu, kaloryfery nie działały, w korytarzu zamontowano kozę. Węgiel początkowo był trzymany w wannie. Mieszkała tu cała elita Uniwersytetu Warszawskiego, profesorzy: Doroszewski, Kumaniecki, Kotarbiński, Bazylow [4].

Czasy PRL-u:

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

Dzisiaj budynek stracił na wyglądzie. Straszy plastikowymi oknami i wypadającymi drzwiami. Usunięta została kapliczka, która nie była potrzebna w nowoczesnym państwie [4]. W 2012 roku usunięto garaż, który powstał po 1977 roku [11].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Część mieszkalna

[2010] Część mieszkalna (źródło)

Część mieszkalna

[2010] Część mieszkalna (źródło)

Część wieżowca

[2010] Część wieżowca (źródło)

Budynek

[2014] Budynek (źródło)

Blok

[2015] Blok (źródło)

Po remoncie balkonów

[2015] Po remoncie balkonów (źródło)

Opis przygotowano: 2016-07