Kompleks sportowy przy ul. Podskarbińskiej tworzą opuszczone zabudowania po zachodniej stronie ulicy: hala sportowa i tor kolarski (oba mają wspólny adres ul. Podskarbińska 11) oraz nowoczesny stadion lekkoatletyczny z trybunami i korty klubu tenisowego WTS Orzeł po stronie wschodniej (ul. Chrzanowskiego #23 róg ul. Podskarbińska 14), między którymi stoi budynek administracyjny.

Na terenie stadionu kręcono zdjęcia do filmu Bad Boys Patryka Vegi, czy serialu 39 i pół [54]. W budynku administracyjnym mieści się kultowy gabinet znany z filmu Miś.

Stadion lekkoatletyczny Podskarbińska

Stadion jest wyposażony w pełnowymiarową 400-metrową, tartanową [28], ośmiotorową bieżnię okólną (z fragmentem 10-torowej bieżni prostej 100/110 m [34]) [16]. Jest rów z wodą do biegów z przeszkodami (w północnym zakolu), dwie skocznie do skoków w dal i trójskoku (wzdłuż zachodniej bieżni prostej), cztery dwukierunkowe skocznie do skoków o tyczce (dwie w północnym zakolu, dwie wzdłuż zachodniej bieżni prostej), trzy skocznie do skoków wzwyż wraz z rozbiegami (dwie w południowym zakolu, jedna w północnym) [34], rzutnia z siatkami ochronnymi do rzutów dyskiem i młotem (w południowo wschodnim zakolu), cztery kręgi rzutni do pchnięcia kulą (tradycyjne i trawiaste), dwa rozbiegi syntetyczne do rzutów oszczepem (po jednym w każdym zakolu [34]). Wewnątrz boiska znajduje się zielona murawa [16] sektora rzutów [34].

Przy południowo-zachodniej granicy terenu mieści się boczne boisko rozgrzewkowe [16]. Po przebudowie znajdują się tam: bieżnia prosta oraz zakole, czterotorowe, każde o długości 100 m, z nawierzchni syntetycznej, skocznia do skoku w wzwyż z rozbiegiem 15 metrów, zeskok 6 x 4 x 0,7 m, rzutnia do rzutu dyskiem i młotem, rzutnia do rzutu oszczepem z rozbiegiem 30 m, skocznia do skoku w dal z zeskokiem na boisko do siatkówki plażowej (na końcu bieżni prostej), rzutnia do pchnięcia kulą (nawierzchnia z mączki) [34].

Stadion posiada zadaszoną trybunę na 3000 miejsc siedzących oraz niewielkie odkryte trybuny na północy, wschodzie i południu. Jest też w pełni wyposażony w przyrządy i sprzęt do lekkiej atletyki [28] z trzema szatniami i węzłem sanitarnym [34]. Obiekt jest ogrodzony, dysponuje trzema wejściami od ul. Podskarbińskiej, ul. Chrzanowskiego i ul. Dwernickiego [28]. Przy bramie od północy jest magazyn sprzętu.

Na stadionie można rozgrywać konkurencje biegowe oraz chód sportowy, a także skoki (w dal, wzwyż, trójskok, skok o tyczce), rzuty (dyskiem, młotem, pchnięcie kulą, oszczepem) [34]. Każdy mieszkaniec może bezpłatnie korzystać indywidualnie z infrastruktury stadionu w godzinach jego otwarcia [43]. Jest to też miejsce plenerowych eventów, w tym koncertów, pokazów, pikników oraz imprez firmowych [28].

Korty tenisowe

Klub Tenisowy Orzeł przy ul. Podskarbińskiej 14 [94] powstał w 2014 roku [26]. Dysponuje dziewięcioma kortami typu clay, które są ogrzewane i mogą być kryte najnowocześniejszymi w Europie halami pneumatycznymi (trzy są kryte przez cały sezon [94]) [18]. Przy kortach znajduje się nowoczesny budynek klubowy, parking strzeżony oraz serwis i wypożyczalnia rakiet tenisowych [94]. W budynku klubu można wynająć dwie sale konferencyjne o pojemności 250 osób i 500 osób w układzie kinowym [19].

Klub sportowy Orzeł

W 1916 roku lokali społecznicy zawiązali Towarzystwo Przyjaciół Grochowa. Towarzystwo objęło patronat nad założonym w 1922 roku przez młodych entuzjastów ze środowiska robotniczego Klubem Sportowym Korona [6]. Przewodniczącym został Franciszek Zawodzki [3]. W 1923 klub zmienił nazwę na Klub Sportowy Orzeł. Był to największy na Grochowie klub sportowy [14]. Wśród entuzjastów-założycieli byli: Marian Sienkiewicz, Tadeusz Kowalewski, Jerzy Skroński, Czesław Ogonowski oraz Roman Sielicki. Tak jak w wielu powstających w tym czasie klubach wszystko zaczynało się od ćwiczeń gimnastycznych, startów w konkurencjach lekkoatletycznych i gry „na dwie bramki” na doraźnie przygotowywanych boiskach. Zawodnicy Orła ćwiczyli między wałami kolejowymi koło cmentarza cholerycznego, w pobliżu siedziby 36 Pułku Piechoty czy na boiskach przy ul. 11 Listopada i w Parku Paderewskiego [48]. Wśród dyscyplin dominowała piłka nożna [6].

Istnienie klubu wspierały kluby sportowe grochowskich zakładów pracy, z których najprężniejszym był KS Pryzmat, działający przy Polskich Zakładach Optycznych. Jego aktywiści byli członkami zarządu jak i zawodnikami Orła [14].

Przełomowym momentem w historii klubu była budowa pierwszego stadionu. Dzięki wsparciu Towarzystwa Przyjaciół Grochowa [6], zdobyciu doświadczenia w organizacji zawodów sportowych i prężnej działalności na rzecz wychowania fizycznego młodych, Zawodzki zyskał dla idei budowy stadionu poparcie Prezydenta Warszawy Zygmunta Słomińskiego oraz Dyrektora Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego płk. Ulrycha. Stadion powstał w latach 1926-1928 (być może został ukończony dopiero w latach 1932-1933 [3]) [48] między ul. Podskarbińską i ul. Siennicką [6] przy ul. Podskarbińskiej 10 (na południe od obecnego stadionu lekkoatletycznego) [3]. Był to wówczas nowoczesny obiekt posiadający boisko piłkarskie i bieżnię lekkoatletyczną wraz z urządzeniami, częściowo krytymi trybunami (pod którymi były szatnie) oraz kortami tenisowymi [48].

Rozwinęły się sekcje sportowe: lekkoatletyczna, bokserska, kolarska, narciarska, pływacka, piłkarska oraz zapaśnicza. Najwybitniejszymi zawodnikami byli wówczas: Władysław Koszewski (zapasy), Wacław Goss (boks), Nowicki (kolarstwo, pływanie), Józef Milcz (Mistrz Polski w maratonie), Józef Kowalski (biegi długie). Piłkarze należeli do czołówki okręgu warszawskiego, działał nawet chór i wydawany był biuletyn sportowy [48]. Jednak mimo wszystko nie było dużego zainteresowania infrastrukturą stadionową i po upłynięciu terminu dzierżawy (w 1929 roku [3]) Zarząd Towarzystwa przekazał stadion do zarządu miastu [6].

Podczas okupacji Polacy mieli zakaz korzystania z obiektów sportowych. Mimo tego ówczesne boisko przy ul. Podskarbińskiej było użytkowane na lokalne rozgrywki. Według niektórych mógł to być również pusty plac za halą sportową Orzeł, w miejscu dzisiejszego toru. Klub Sportowy Orzeł pierwszy konspiracyjny turniej rozegrał 20 maja 1940 roku na Polu Mokotowskim [6].

Po II wojnie światowej Orzeł wznowił działalność przy Ministerstwie Komunikacji [48], a życie sportowe dzielnicy koncentrowało się przy ówczesnym stadionie. Organizowane były mecze piłkarskie, zabawy i festyny, z których dochód był przeznaczony na działalność sportową. W drewnianym baraku koncentrowało się życie kulturalne mieszkańców. Stan ten trwał do 1953 roku, gdy teren stadionu został zajęty przez Ministerstwo Budownictwa Przemysłowego pod budowę domów mieszkalnych. Było to równoznaczne z likwidacją Klubu Sportowego Orzeł [14].

W 1956 roku na fali zmian ustrojowych aktyw robotniczy grochowskich zakładów pracy postanowił reaktywować klub jako Robotniczy Klub Sportowy Orzeł [14]. Prezesem był wówczas Zdzisław Stalkopf [48]. Klub zyskał sponsora w postaci Polskich Zakładów Optycznych i stał się centrum kultury fizycznej prawobrzeżnej Warszawy [29]. 21 lutego 1957 roku odbyło się walne zebranie członków, na którym uchwalono statut [14]. Aktywna działalność sportowa była widoczna w wielu sekcjach [29]: rugby, gimnastycznej, łuczniczej, piłki ręcznej i brydżowej. Siatkarskie kariery rozpoczynali tu bracia Nalazkowie i Zdzisław Ambroziak oraz gimnastyczka, olimpijka Łucja Matraszek. Pasmo sukcesów trenerskich w judo i zapasach kobiet rozpoczęła Wanda Piotrowska, a wśród jej podopiecznych były medalistki Karolina Pastuchów, Barbara Siemieniuk i Marta Waz [48].

W latach 80-tych XX wieku prezes Andrzej Szyszko zmodernizował klub. Zaczęto współpracę ze Szkołą Podstawową nr 55. Klub otrzymał Krzyż Rady m.st. Warszawy [65].

Po 1989 roku klub zmienił nazwę [29] na Klub Sportowy Orzeł im. Józefa Piłsudskiego (zarejestrowany pod tą nazwą 3 września 2002 roku [96]) [16]. Władze klubu uznały że zarówno teren stadionu jak i toru kolarskiego stanowią prywatną własność klubu. Musiały zmierzyć się z problemem nierentowności działalności sportowej. Powstały inwestycje w restauracje czy płatne korty i samowole budowlane jak Hotel Twardowski. Finałem była sprawa sądowa o własność terenu, wytoczona przez władze miasta za pośrednictwem Urzędu Dzielnicy Praga-Południe [29]. Wygrało miasto i po zakończeniu sporu obiektem tymczasowo zarządzał Zakład Gospodarowania Nieruchomościami [15].

Klub obecnie prowadzi zajęcia w sekcji lekkoatletycznej i tenisa [15].

8 marca 2022 roku na koronie stadionu wzdłuż wschodniego ogrodzenia został udostępniony street workout [37]. Dostępnych jest pięć urządzeń street workout combo dla dorosłych i szereg urządzeń dla dzieci i młodzieży: gęste pnącza, ręczna przeprawa, podwójna metalowa ważka, belka do przerzutów, drabinka wielofunkcyjna, chwiejący most, linarium i drewniana stacja [38]. Strefa do street workoutu jest ogólnodostępna i bezpłatna [43].

W marcu 2023 roku pod krytą trybuną została udostępniona siłownia [37], ogólnodostępna i bezpłatna. [43]. Do dyspozycji jest dziewięć urządzeń: ławka kątowa, przyrządy do ćwiczeń mięśni prostych brzucha, mięśni skośnych brzucha, mięśni przywodzicieli i odwodzicieli, mięśni pośladkowych, mięśni piersiowych, mięśni grzbietu, przyrząd wioślarski i twister [45].

Przy północno-wschodniej granicy działki został urządzony w 2022 roku plac zabaw.

Budynek administracyjny

Od południa do trybuny przylega piętrowy budynek administracyjny na planie litery L. Jest on połączony kładką między balkonem pierwszego piętra i poziomem górnym trybun. W korytarzu na pierwszym piętrze znajdują pomieszczenia biurowe [54]. Na jednych z drzwi znajduje się złota tabliczka z napisem „prezes". To tu kręcono sceny do filmu Miś. Na prawo od wejścia stoi potężna szafa gdańska (to późnorenesansowe i barokowe sprzęty, o ciężkich proporcjach i bogatej dekoracji; wyrabiane były przede wszystkim w Gdańsku, Elblągu i Toruniu, jednak ten egzemplarz pochodzi z Niemiec [49]), niemal uginająca się od pucharów z lat 60-tych, 70-tych i 80-tych XX wieku. W centralnym punkcie stoi magnetofon na którym Jarząbek nagrywał słynne Łubu dubu łubu dubu niech nam żyje Prezes naszego klubu. Obok jest masywne drewniane biurko przykryte szkłem i fotel. W niewielkiej salce znajduje się jeszcze stolik z krzesłami, kilka flag oraz obraz marszałka Józefa Piłsudskiego nad drzwiami wejściowymi. [50].

Data budowy niewielkiego budynku nie jest znana. Według niektórych źródeł wzniesiono go jeszcze przed I wojną światową jako zaplecze pobliskiego carskiego fortu [28] XIA (Grochów Mały) [23]. Na pewno istniał w latach 30-tych XX wieku na terenie Państwowych Zakładów Inżynierii [70]. Tym samym błędna jest informacja, że budynek administracyjny z salą konferencyjną powstał w 1957 roku [28].

We wrześniu 1939 roku budynek został zasiedlony przez mieszkańców, których mieszkania zostały uszkodzone w wyniku niemieckich bombardowań [28]. Wymagał remontu, który przeprowadzili sami lokatorzy. Wykopano studnię, zbudowano komórkę na węgiel i niewielki kurnik. Prąd był podłączony już wcześniej [23].

W czasie II wojny światowej w jednym z pomieszczeń ukrywano Żydów [23].

Budynek jako jedyny z kompleksu przetrwał II wojnę światową. Po wojnie obiekt dalej służył jako budynek mieszkalny. W latach 1961-1963 lokatorzy stopniowo otrzymywali mieszkania w innych lokalizacjach [23].

Gdy RKS Orzeł otrzymał teren pod nowy stadion lekkoatletyczny, budynek stał się siedzibą klubu [23]. Urządzono tu szatnie wyposażone w szafki i prysznice [28].

W 2019 roku szafa z filmu Miś (jak i pozostałe wyposażenie klubu) została wystawiona na licytacji komorniczej [37]. Cenę wywoławczą ustalono na prawie 19 tys. zł [49]. W ostatniej chwili w ratowanie wystroju kultowego gabinetu włączyła się dzielnica i wsparła finansowo klub, w zamian otrzymała niewielką salkę [50]. Jej nowym właścicielem stało się Centrum Promocji Kultury w Dzielnicy Praga-Południe [37], które po uzgodnieniu udostępnia pomieszczenie do zwiedzania [50].

W planowanym II etapie rewitalizacji stadionu przewidziana jest rozbudowa budynku administracyjnego [17]. Zaplanowano pomieszczenia dedykowane zawodnikom, sędziom, trenerom i organizatorom zawodów. Przewidziano sale konferencyjne, pokoje VIP, Modernizacja obejmie również szatnie i prysznice, a także pomieszczenia do fizykoterapii i odnowy biologicznej [30]. pomieszczenia dla komisji odwoławczej oraz salę do konferencji prasowej. W dobudowanej części znajdą się magazyny na sprzęt zawodniczy, sędziowski i pomiarowy, pomieszczenia do odpoczynku zawodników między konkurencjami, gabinety lekarskie, gabinet do kontroli antydopingowej. Całość ma mieć 200 m2 powierzchni [40].

Hala sportowa Orzeł

Budynek hali sportowej przy ul. Podskarbińskiej #11 [1] to wolnostojący modernistyczny budynek [3], który wpisuje się w nurt nowoczesnej architektury końca lat 30-tych XX wieku o nazwie Styl 37. Łączy on modernizm z elementami detali i dekoracji inspirowanych transatlantykami, sztuką ludową i motywami naturalnymi [83]. Główny budynek ma nowatorski i niekonwencjonalny żelbetowy walcowy dach, który był jednym z pierwszych na świecie przekryć o geometrii krzywolinijnej [1]. Między gzymsem i dachem powstaje powierzchnia, na której umieszczona została nazwa klubu ORZEŁ [3].

Ma dwie kondygnacje i jest podpiwniczony, dobudowane skrzydło od strony północnej kryte jest stropodachem, dostępne przez budynek główny z hallu [3]. Kubatura bryły wynosi 7395 m3, a powierzchnia użytkowa 1240 m2. Konstrukcja jest żelbetowa, wypełnienie powstało z cegły kratówki [3]. Nowoczesny szkielet, poziome pasy okien, wygięty niczym łupina dach i smukłe filary tworzą unikalną konstrukcję [1].

Elewacja wejściowa (od wschodu) jest sześcioosiowa. Szkieletowy obrys (dzielący elewację na trzy sekcje po dwie osie) oraz gzyms zaakcentowano ciemniejszym, brązowym kolorem. W sekcji środkowej na parterze umieszczono drzwi wejściowe, przed nimi murowany podest nakryty betonowym daszkiem. Do budynku prowadzą trzy pary identycznych drzwi: dwuskrzydłowe, ramowo-płycinowe, o symetrycznych skrzydłach. Każde skrzydło jest pięciodzielne, w górnej części pierwotnie przeszklone. Drzwi między holem wejściowym i holem głównym mają analogiczny układ [3].

Elewacja zachodnia nie posiada okien. Elewacje południowa i północna są ośmioosiowe. Mają na piętrze niskie i szerokie okna w podziale 3x3 (z wyjątkiem ślepej szóstej osi), oddzielone wysuniętymi kolumnami. Ten wykusz z taśmowo ułożonych okien mieści wewnątrz balkon widokowy na salę. Na poziomie parteru w miejscu głównej sali gimnastycznej ściana jest cofnięta, a przed nią umieszczono pięć konstrukcyjnych żelbetowych filarów. Pozostałe trzy osie mają filary ukryte są w ścianie osłonowej, a siódma oś dodatkowo dwa okna [3].

Na tyłach budynku głównego jest taras, na który prowadzi dodatkowe wyjście z sali gimnastycznej. Pod tarasem znajdują się pomieszczenia dawnych warsztatów dla serwisowania rowerów [3].

Dobudowane skrzydło ma na dłuższej ścianie sześć osi. Pod nim są garaże, dostępne z podjazdu od strony wschodniej [3].

Budynek główny mieści dużą salę gimnastyczną na parterze, mniejszą salę gimnastyczną na piętrze (służyła jako siłownia) oraz pomieszczenia pomocnicze (hall, szatnie, pomieszczenia magazynowe, w piwnicy łazienki, sauna) [3]. Wnętrze dużej sali to ogromna, wolna przestrzeń, łatwa do kształtowania w zależności od aktualnych potrzeb. To, zdaniem wielu historyków architektury, jest dowód fascynacją twórczością Le Corbusiera (lub Augusta Perreta) [12]. Budynek ma jedną klatkę schodową i schody żelbetowe z biegami wspornikowymi, sześciobiegowe, dwuramienne, ze wspólnym początkiem i wspólnym zakończeniem schodów. Okładzina terakotowa to brązowe kwadratowe płytki o boku ok. 4 cm [3].

Hala sportowa powstała zapewne w latach 1938-1939. Zaprojektował ją wybitny architekt Maciej Nowicki (jest to jeden z jego dwóch projektów w Warszawie, drugim był dom jego rodziców przy ul. Daniłowskiego 45 [4]) we współpracy ze Zbigniewem Karpińskim [1]. Konstrukcja wykazuje też podobieństwa do rozwiązań społecznika i budowniczego dr Czesława Kłosia [3]. Przed wybuchem II wojny światowej obiekt nie został w pełni wykończony [2].

Według legendy miejskiej hala sportowa pierwotnie mieściła basen pływacki drewnianej konstrukcji [8], inne źródła sugerują, że basen urządzono tuż po wojnie [2]. Jednak w trakcie II wojny światowej w budynku raczej mieściła się drukarnia [1]. Prawdopodobnie powstało wówczas parterowe murowane skrzydło, mieszczące pomieszczenia pomocnicze. Natomiast po II wojnie światowej do połowy lat 60-tych XX wieku działa tu Warszawska Drukarnia Akcydensowa [3].

Na początku lat 70-tych XX wieku budynek był użytkowany przez Polskie Zakłady Optyczne [2] jako magazyn [8]. W latach 1967-1971 miała miejsce kompleksowa modernizacja hali sportowej na potrzeby dostosowania budynku do funkcji klubu sportowego i bazy noclegowej dla kolarskiej kadry narodowej przed olimpiadą w Montrealu [3]. Zburzone zostało parterowe prowizoryczne skrzydło boczne, a w jego miejsce wzniesiono nowe, istniejące do dzisiaj [3]. Powstał w nim hotel z zapleczem gastronomicznym, dwie sale sportowe, siłownia, sauna fińska, gabinety odnowy biologicznej, ambulatorium lekarskie [6] i pokoje trenerów [3]. Budynek połączono podziemnym przejściem z torem kolarskim [8].

Po 1989 roku obiekt zaczął systematycznie popadać w ruinę. W ostatnich latach przed wyłączeniem z eksploatacji był użytkowany przez szkoły walki [2], działały tu siłownia, sekcja siatkówki, sauna [3]. Od 1997 roku stał się noclegownią bezdomnych [8]. Budynek był użytkowany do 2003 roku [1].

W 2013 roku był całkowicie zaniedbany. Obiekt należał wówczas do Klubu Sportowego Orzeł, którym kierował Andrzej Szyszko [12]. Między miastem i klubem sportowym toczył się sądowy spór o własność terenu, w tym tego na którym znajduje się hala. Radni dzielnicy Praga-Południe chcieli odbudować i zmodernizować budynek, przeznaczając go na cele sportowe lub kulturalne. Władze klubu chciały rozebrać halę i postawić w tym miejscu nowy obiekt. Ostatecznie w 2014 roku wydano wyrok, że właścicielem terenu jest miasto [1].

W listopadzie 2012 roku na wniosek mieszkańców i radnych zamurowano wszystkie drzwi i okna, a [2] 16 października 2014 roku pod numerem A-1269 [12] hala została objęta ochroną konserwatora zabytków. W tym samym czasie został przeprowadzony niewielki remont kilku pomieszczeń i budynek [2] wydzierżawiono na 15 lat [8] jak miejsce spotkań wiernych [2] Kościoła Chrześcijańskiego Słowo Życia (Zielonoświątkowców [8]) [6]. Pełnił tę funkcję do połowy 2019 roku [15].

Tor kolarski Nowe Dynasy

Jest to jedyny tor kolarski w Warszawie oraz jeden z zaledwie pięciu torów w Polsce (pozostałe znajdują się w Szczecinie, Wrocławiu, Łodzi i Kaliszu) [84]

Betonowy tor to przykład funkcjonalistycznego obiektu sportowego z lat 70-tych XX wieku, który został zrealizowany zgodnie z doktryną modernizmu. Widać to w detalach, jak barierki czy harmonijne rozmieszczone rozłożyste lampy oświetleniowe [20], które pozwalały rozgrywać zawody po zmroku [21]. Ustawionych zostało 30 (w tym zachowało się 16) lamp oświetlających tor. Każda z lamp została posadowiona na żelbetowym fundamencie o podstawie 150 x 250 cm i miała wysokość 2.5 m. W fundamencie osadzone zostały stalowe, zakrzywione słupy wsporcze wykonane ze spawanych ceowników z blachami oraz rurami o przekroju kwadratowym. Na końcu każdego słupa były dospawane dwie poprzeczne rury o przekroju kwadratowym 80 x 80 cm i długości 320 cm, na końcu których znajdowały się oprawy oświetleniowe (łącznie cztery na jedną lampę) [97]. Sam tor ma 333.33 m obwodu [22]. Konstrukcja toru to płyty żelbetowe o wymiarach od 5×5 do 5×8 metrów i o grubości 16 cm [20]. Brukowana powierzchnia została zazbrojona stalowymi prętami i następnie zalana odpowiednio ukształtowaną warstwą betonu. Kolejne odcinki były dylatowane i wylewane etapami od podstawy ku koronie [97]. Podbudowa zrobiona jest z kostki kamiennej (bazaltowej i granitowej oraz w części z kamienia polnego [97]) o grubości 10 cm ułożonej na zagęszczonym podłożu wału ziemnego [20]. Najprawdopodobniej były to materiały rozbiórkowe z remontowanych i przebudowywanych w tamtym czasie warszawskich ulic [97]. Ciekawymi rozwiązaniami komunikacyjnymi są przejście podziemne oraz rampa. Wyłożone białą ceramiką przejście pozwalało kolarzom na bezkolizyjne wejście z rowerami na śródtorze. Rampa umiejscowiona od ul. Mińskiej umożliwiała peletonowi kolarskiemu na efektowny wjazd z ulicy bezpośrednio na betonową wstęgę toru. Obie konstrukcje są do dziś zachowane. Nie przetrwała natomiast budka sędziowska umieszczona na metalowych podporach na wysokości kilku metrów [20]. Trybuny wzniesiono powyżej górnej krawędzi toru jezdnego i ogrodzenia zabezpieczającego widzów. Miały 2, 3 lub 4 poziomy. Pojedyncze siedzisko zostało wykonane z dwóch betonowych słupków oraz opartych na nich trzech drewnianych kantówek. Górna krawędź toru została zakończona niewielką pionową ścianką betonową na której osadzono stalowe słupki do których przytwierdzono niskie ogrodzenie zabezpieczające widzów [97].

Tor kolarski potocznie jest nazywany Nowe Dynasy [3], co nawiązuje do pierwszego w Polsce toru kolarskiego na warszawskich Dynasach [7]. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy nazwa ta przyjęła się ok. 2014 roku, kiedy powstała inicjatywa Nowe Dynasy, która miała na celu rewitalizację nieczynnego zabytkowego toru kolarskiego [84], czy była używana potocznie od końca lat 60-tych XX wieku [3].

Idea toru kolarskiego w stolicy pojawiła się międzynarodowych sukcesach Janusza Kierzkowskiego [22]. Tor powstał jako miejsce treningów kadry narodowej przygotowującej się do mistrzostw w Montrealu (na których medale zdobyli m.in. Janusz Kowalski i Ryszard Szurkowski [20]) [3]. Inicjatorem budowy toru dla Robotniczego Klubu Sportowego Orzeł [9] był dziennikarz Janusz Strzałkowski [6]. Projekt przygotował w 1968 roku [20] architekt i olimpijczyk [20] Janusz Antoni Kalbarczyk [6]. Planował, że będzie to pierwszy z ośmiu wówczas w Polsce istniejących torów, który zostanie przykryty dachem, ten jednak nie powstał [9].

Teren przy ul. Podskarbińskiej 11 od lat 40-tych XX wieku był zajmowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych (MPRD). W drugiej połowie lat 60-tych XX wieku powstał konflikt miedzy klubem RKS Orzeł i MPRD o prawo do terenu i nielegalnie wybudowane tymczasowe, drewniane budynki. W 1968 roku Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej podjęło decyzję o rozebraniu budynków i usunięciu MPRD z zajmowanego terenu [97]. Trzeba było też zlikwidować ogródki działkowe znajdujące się wokół hali sportowej [22].

Prace finansowano z datków obywatelskich i składek odprowadzanych z pensji pracowników pobliskich Polskich Zakładów Optycznych. Zebrano w ten sposób ok. 20 mln zł [20]. Ponadto zakłady CORA i PZO zmobilizowały swoich pracowników i ci usypali wał, na którym można było kłaść fundamenty [22]. Dalsze roboty wykonało Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych i Inżynieryjnych [9]. Tor był budowany w latach 1969-1972 [7] i został oddany do użytku 6 maja 1972 roku [9]. Uroczystego otwarcia dokonał Strzałkowski [7] oraz wicemistrz świata Janusz Kierzkowski [20], obecni byli m.in. prezes PZO Stanisław Stacha i prezes RKS Orzeł Zdzisław Stalkopf [6], a także miłośnicy Harleyów z Grochowa [7].

Na inauguracyjne zawody władze zaprosiły zawodników z bratniego czechosłowackiego klubu Kovo Praha [76].

Tor przyczynił się do popularności kolarstwa wśród okolicznej młodzieży [6]. W 1975 roku sekcja kolarska RKS Orzeł była jedną z trzech sekcji kolarskich w stolicy i liczyła 10 klasyfikowanych zawodników. Pozostałe sekcje znajdowały się w Legii Warszawa (19 zawodników) i Warszawskim Towarzystwem Cyklistów (10 zawodników) [9]. Czołowymi zawodnikami sekcji byli: Konrad Czajkowski, Mirosław Jurek, Szymon Kornacki i Tomasz Zawistowski [6]. W latach 1972-1973, 1977-1978 i 1985 na torze rozegrano Mistrzostwa Polski, a w dniach 3-6 lipca 1974 roku II Mistrzostwa Europy Juniorów [9]. Odbywała się tu również Wielka Nagroda Polski [6]. Na welodromie ścigali się tacy kolarze, jak Czesław Lang, Mirosław Jurek czy Szymon Kornacki [10]. Imprezy były tłumnie odwiedzane przez mieszkańców Warszawy. Kibice oglądali zawody z dachów sąsiedniego osiedla TOR, gdyż na trybunach brakowało już miejsc [20]. W latach 70-tych XX wieku odbył się na torze pokaz kaskaderski Rodeo Samochodowe [7]. Aż do 1985 roku tor gościł towarzyskie zawody o Puchar Prasy [9].

W 1974 roku wykonano ekspertyzę techniczną nawierzchni i podbudowy toru w związku z pojawieniem się złuszczeń, odprysków i spękań betonowych płyt na 20% powierzchni toru. Wykazała ona nieodpowiednią jakość użytego betonu i zbyt słabe zagęszczenie gruntu [9]. Mógł mieć na to wpływ społeczny sposób budowy. W 1978 roku tor był mocno zdewastowany, a po 1985 roku uznano go za nienadający się na większe imprezy [9].

Władze Polskiego Związku Kolarskiego zapomniały o torze, zwłaszcza że PZKOL nie traktował kolarstwa torowego na równi z kolarstwem szosowym [6]. W 1985 roku odbyły się tutaj finały Ogólnopolskiej Spartakiady Młodzieży. Pojawiła się też szansa na zadaszenie obiektu, co się jednak nie udało [22]. W 1987 roku zorganizowano tu Mistrzostwa Polski Orlików, w sierpniu 1991 roku Mistrzostwa Warszawy w kolarstwie torowym juniorów, w maju 1993 roku Puchar Polski w kolarstwie torowym juniorów. Zawody Pucharu Polski zaplanowane na sierpień 1995 roku już się nie odbyły i tor został wyłączony z użytkowania w 1997 roku [84].

Na początku XXI wieku teren wokół toru był wykorzystywany przez ośrodek nauki jazdy AS [7].

Teren nieczynnego toru był przedmiotem sporu sądowego, w wyniku którego w 2018 (2019 [6]) roku wrócił do m.st. Warszawy [9]. Zakład Gospodarowania Nieruchomościami oczyścił tor z samosiejek i śmieci oraz elementów zagrażających bezpieczeństwu jak przerdzewiałe latarnie [6]. Został wtedy również wpisany do gminnej ewidencji zabytków [20].

W planie miejscowym rejonu ul. Podskarbińskiej z 2020 roku wskazano, że ma to być teren organizacji imprez masowych. Plan przewiduje zachowanie funkcji sportowej, nasadzenie rzędu drzew wokół wałów toru dla podkreślenia jego kształtu i wyeksponowanie hali [1].

W 2021 roku powstała praca dyplomowa pt. Rewitalizacja Toru Kolarskiego Nowe Dynasy na Kamionku w Warszawie, autorstwa absolwentki Politechniki Warszawskiej, Zofii Koniecko. Autorka zaproponowała stworzenie parku aktywności, w którym ścieżki piesze i rowerowe miałyby przebiegać bezkolizyjnie (kładki dla pieszych poprowadzono nad ścieżkami rowerowymi), a nowe pawilony z przeznaczeniem na kawiarnię, wypożyczalnię i warsztat rowerowy byłyby zintegrowane z zabytkową halą dawnego klubu Orzeł [66]. Zachowane byłoby zielone śródtorze i naturalnie występująca roślinność, a przestrzeń wokoło zostałaby tak zaprojektowana, by odpowiadała na różnorodne potrzeby w zależności od sezonu. Powstałyby np. plac zabaw i siłownia plenerowa, pump track, miejsca do siedzenia, kino plenerowe [8].

Rada Warszawy w 2021 roku podjęła decyzję, że tor nie zostanie odbudowany. Zaproponowano funkcję rekreacyjną terenu [87]. W czasie konsultacji społecznych w 2022 roku proponowano dla tego miejsca m.in. funkcje sportowe (siłownia, basen, spa, klub sportowy, sala wielofunkcyjna), kulturalne (kino, teatr, sala koncertowa, MAL, miejsce pamięci/muzeum) czy gastronomiczne (food court) [1]. To idealne miejsce na kino plenerowe, pikniki, zawody dronów, diabelski młyn albo lodowisko [66]. Według części mieszkańców obiekt nie zasługuje na ochronę [86], a nawet wnioskowano o wyłączenie go z gminnej ewidencji zabytków [79]. Inne zdanie ma stowarzyszenie Miasto jest Nasze oraz Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, który w październiku 2022 roku rozpoczął procedurę wpisu toru do rejestru zabytków [85] bez zgody na przecięcie toru kolarskiego alejkami dla pieszych [66]. Trwa spór, czy teren wokół toru ma być zielony, dostępny dla wszystkich i zapewniać różnorodne atrakcje mieszkańcom, czy raczej powinien zachować pierwotne założenia i zabytkowy układ jako jedyny taki przykład toru w Warszawie. Nie ma natomiast możliwości udostępnienia toru osobom postronnym przy aktualnym stanie technicznym [67].

Ul. Podskarbińska powstała w latach 70-tych XIX wieku jako granica dóbr Grochów i Kamionek. Początkowo była to ul. Fortowa, zwana też Szosą Wojenną, która prowadziła z fortu Grochów w kierunku fortu Utrata. W 1916 roku zostawiono w nazwie tylko słowo Szosa [65].

Po 1918 roku Szosę nazwano ul. Podskarbińską [92].

Od 1928 roku [23] na tym terenie znajdowały się zabudowania Państwowych Zakładów Inżynierii (PZInż.) [70]. Główne zabudowania, przejęte po Centralnych Warsztatach Samochodowych, znajdowały się przy ul. Terespolskiej 34/36. Stacja obsługi pojazdów była od strony ul. Podskarbińskiej 31. Następnie teren obejmował działki ul. Terespolska 32/34/36/38/40 róg ul. Podskarbińska 28/30/32 [68].

Wśród adresów zakładów podawana jest też ul. Podskarbińska 14, czyli teren dzisiejszego stadionu. Jest on opisany jako warsztaty samochodowe i magazyny wojskowe. Mieściła się tam stacja obsługi, punkt sprzedaży części oraz portiernia. Być może teren był współdzielony z składnicą łączności nr 1 Wojskowych Zakładów Zaopatrzenia Inżynieryjnego [68]. Działka była ogrodzona i zabudowana, z bramą wjazdową od zachodu. Najprawdopodobniej drewniane budowle były ustawione w podkowę (zachowany do dzisiaj budynek administracyjny stał wówczas już w jednym z narożników [70].

4 września 1939 roku stacja obsługi została zniszczona przy użyciu bomb o masie 500 kg. Paliła się stolarnia, spalił się dach nadwoziowni, większość karoserii uratowano, wynosząc je z ognia [69]. Przetrwał jedynie dzisiejszy budynek administracyjny.

Na terenie stadionu do lat 50-tych XX wieku znajdowały się dwa ogromne głazy. Mogłyby to być pozostałości po wysadzonym carskim forcie XIA (Grochów Mały) [37] albo głazy narzutowe. Zostały usunięte w czasie budowy nowego stadionu [23].

Stadion piłkarsko-lekkoatletyczny (zwany czasem Stadionem Orła [36]) powstał w 1957 roku [29], a uroczyste otwarcie kompleksu sportowego miało miejsce 22 lipca 1959 roku [36]. Dokonał go Maciej Dembecki, ówczesny przewodniczący Dzielnicowej Rady Narodowej Warszawa Praga Południe [14]. Początkowo były już trybuny i bieżnia, a prawie całe wnętrze zajmowało trawiaste boisko. W południowej części znajdowały się dwie skocznie i kwadratowe pole do pchnięć. Na zachód od trybun mieściły się odkryte korty tenisowe i mniejsze boiska pomocnicze (do siatkówki i koszykówki [29]).

25 września 1975 roku na stadionie miało miejsce nadanie profilu sportowego pobliskiej szkole podstawowej nr 55 przy Siennickiej 50 im. Pawła Findera. Klub objął nad szkołą patronat [37].

Do baru przyklubowego przychodzili też zwykli mieszkańcy. Pełnił funkcję społeczną, jednoczącą mieszkańców [66].

W 1982 roku dostępne były trzy odkryte korty

W 1990 roku rozpoczęto pierwszą modernizację stadionu. Został on praktycznie zrównany z ziemią i zbudowany od nowa (z wyjątkiem trybun, te zadaszono) [11].

Hostel Twardowski

Obiekt hotelarski Twardowski przy ul. Podskarbińskiej 11A miał wejście od wschodu. Był specyficzny, o drewnianej konstrukcji [61]. Miał dwie kondygnacje [57] z poddaszem [95]. Początkowo miał rzut podkowy, jednak już w 2001 roku został zamknięty na planie kwadratu z wewnętrznym patio.

Działał jako hostel i mógł mógł przyjąć do 50 osób. Dysponował pokojami 1-4 osobowymi i ogólnodostępnymi łazienkami. Była też recepcja, kuchnia i parking [27]. Mieściła się tu również Karczma Rzym Oh Twardowski, która oferowała polską, europejską oraz azjatycką kuchnię [56].

Budynek stał w narożniku ul. Mińskiej i ul. Podskarbińskiej między 1987 i 1994 rokiem. Został opuszczony zapewne po przejęciu terenu przez miasto w 2018 roku. W środku zamieszkali bezdomni.

26 kwietnia 2023 roku na poddaszu opuszczonego obiektu wybuch pożar. W gaszeniu brało udział 15 (38 [58]) zastępów straży pożarnej [59]. Skierowano ciężki sprzęt, m.in. wysięgniki i zespół szybkiej interwencji RIT, który zabezpieczał innych strażaków [61]. Po pożarze podjęto decyzję o rozbiórce [58].

W 2005 roku stadion został przebudowany i oddany do użytku jako spełniający wymogi IAAF II klasy międzynarodowej [11]. Wówczas powstała większość obecnej dzisiaj infrastruktury sportowej, jak skocznie i bieżnie. Modernizacja kosztowała miasto 5 mln 650 tys. złotych. Obejmowała rozbudowę i zadaszenie trybuny głównej, montaż siedzisk dla widowni na otwartej przestrzeni, przebudowę zaplecza budynku administracyjno-socjalnego, pomieszczeń szatni i natrysków oraz wybudowanie kotłowni gazowej z doprowadzeniem instalacji gazowej. Boiska główne i zapasowe zyskały nową nawierzchnię wraz z instalacją nawadniającą. Wyremontowano również korty [47]. Tuż po przebudowie było ich siedem, a w 2008 roku już dziewięć.

Od czerwca 2006 roku do września 2006 roku przeprowadzono wymianę ogrodzenia wokół stadionu oraz modernizację kiosków kasowych. Prace prowadziły Masters Sp. z o.o., P.U.H. Matra, F.W. Polcourt, Interplastic. Projekt przygotowały biura projektowe Probad-Bis Sp. j. i ATJ Architekci [39].

W latach 2006 i 2007 [36] odbył się tu międzynarodowy mityng lekkoatletyczny Pedros Cup [29]. 19 września 2007 roku imprezę oglądało blisko 10 tysięcy widzów, a na stadionie można było oglądać Jamajczyka Asafę Powella (ówczesnego rekordzistę świata), który startował w biegu na 100 m. Ustanowiono niezdobytą nagrodę w wysokości 100 tysięcy dolarów, która miała być wypłacona, jeśli podczas zawodów zostanie pokonany lub wyrównany wynik rekordu świata [37]. W latach 2011-2013 na stadionie odbywał się memoriał Kamili Skolimowskiej [36].

Klub nie miał żadnej pomocy ze środków publicznych, co zadecydowało o tym, że również odnowiony stadion świecił pustkami [29].

W 2014 roku klub zawarł dwie umowy najmu, obie na minimum 15 lat. Klub wydzierżawił halę sportową wspólnocie chrześcijańskiej, a korty tenisowe i pawilon sportowy spółce deweloperskiej Avalon Development, zgadzając się jednocześnie na dokonanie przez nią inwestycji o wartości 5 mln zł. Doprowadziło to do samowoli budowlanej i interwencji nadzoru budowlanego [91], gdyż w 2015 roku na terenie klubu (przy kotach tenisowych) oddano salę sportową wraz z siłownią i zapleczem gastronomicznym.

W budynku funkcjonowała Restauracja La Barraca. Znalazły się w niej dwie sale nowoczesne, industrialne sale (200 m2 i 400 m2), które można było połączyć i dowolnie zaaranżować. Obie zostały wyposażone są w profesjonalny system nagłośnieniowy firm Bose i Denone. Obiekt był klimatyzowany i przystosowany do przyjęcia 600 Gości [93].

W efekcie KS Orzeł prowadził szczątkową działalność sportową i żył z umów najmu. W 2017 roku klubie było 14 zawodniczek i 10 zawodników, w tym jeden junior z licencją zawodniczą [91].

15 marca 2016 roku doszło do pożaru. Ogień pojawił się w budynku technicznym stojącym przy hali pneumatycznej rozstawionej nad kortami tenisowymi, w którym znajdowała się instalacja ogrzewająca halę [46]

Od 2009 roku toczył się spór sądowy z władzami m.st. Warszawy. W połowie kwietnia 2018 roku, po uprawomocnieniu się wyroków, miasto zwróciło się do KS Orzeł o wydanie nieruchomości. Klub nie zareagował i wkroczył komornik [93]. Klub był użytkownikiem stadionu do 2019 roku, po czym obiekt przejął Ośrodek Sportu i Rekreacji Dzielnicy Praga Południe [28]. Do chwili przejęcia przez OSiR stadion posiadał adres Podskarbińska 14 [37].

Stadion od dłuższego czasu nie kwalifikował się do użytkowania, ponieważ występowały pęknięcia tartanu [42]. 29 czerwca 2023 roku stadion został zamknięty i rozpoczęto kolejny remont [37]. Prace podzielono na dwa etapy [17]. Celem było przywrócenie ll kategorii według standardów Polskiego Związku Lekkiej Atletyki (PZLA), co pozwoli na organizację zawodów na poziomie mistrzostw krajowych oraz spotkań Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych (IAAF) [32].

W I etapie zostały wymienione nawierzchnie. Została wykonana podbudowa bieżni, a na asfalcie wylano dwuwarstwową nawierzchnię z poliuretanu FullPUR [30], w kolorze niebieskim, przez co stadion jest nazywany błękitnym. Wymieniono krzesełka na trybunach również na niebieskie [31]. Wykonano montaż instalacji elektrycznych, odwodnienia liniowego wzdłuż trybun, wymieniono chodniki i podjazdy, doszedł system zraszania terenu trawiastego [17]. Powstało boisko do siatkówki plażowej [33]. Zamontowano cztery 21-metrowe maszty z oświetleniem LED [30], a także ustawiono 9 masztów o wysokości 12 m każdy na terenie rozgrzewkowym [40].

16 października 2024 roku odbyło się otwarcie i pierwszy lekkoatletyczny meeting na stadionie. Gośćmi byli m.in. prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski i Robert Korzeniowski [31]. Koszt inwestycji wyniósł 22.31 mln. złotych [34] z czego 4 mln pochodziło z dotacji Samorządu Województwa Mazowieckiego [17]. Za prace odpowiadała firma Tamex [40].

II etap zakłada budowę całorocznej krytej hali rozgrzewkowej oraz rozbudowę znajdującego się przy stadionie budynku administracyjnego [17]. Docelowo stadion wzbogaci się też o profesjonalne nagłośnienie oraz dwa telebimy, na których będą mogły być wyświetlane wyniki zawodów [40].