W budynku przy ul. Tamka #3 (róg ul. Smulikowskiego #16) mieści się Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej [3]. Jest to jedna z jego czterech siedzib [12].

Zespół powstał według projektu Teodora Łapińskiego i Józefa Krupy. Modernistyczny kompleks nawiązuje do klasycyzmu, nasuwając skojarzenia z dawnymi monumentalnymi zamkami [1]. Projektanci zrezygnowali z nawiązania do modnych w 20-leciu międzywojennym form narodowych [6]. Budynek wyróżnia się bryłą o smukłych, pionowych podziałach na kształt kolumn połączonych łukami [8]. Charakterystyczne dla budynku są wieżyczki w południowej części. Główne wejście prowadzi ze ściętego narożnika ulic.

Obecnie jest to trzykondygnacyjny budynek biurowy. Powierzchnia typowego piętra wynosi 320-700 m2. Do budynku należą cztery naziemne i dwa podziemne miejsca parkingowe [4].

Fundamenty pod budynkami i konstrukcja są żelazobetonowe, jedynie dawny budynek mieszkalny otrzymał stropy systemu Kleina. Elewacje opięto potężnymi lizenami dźwigającymi arkady. Fasada budynku biurowego posiada wyprawę z terrabony zakładów Terrabona i Terrazzo [6].

Obiekt jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków.

Na budynku od ul. Smulikowskiego znajduje się tablica Thorka upamiętniająca ofiary masakry w szpitalu przy ul. Tamka 3 [11] o treści: Tu w szpitalu powstańczym III Zgrupowania AK Konrad 6 września 1944 roku Hitlerowcy zamordowali 7 ciężko rannych żołnierzy wraz z ich kapelanem oraz przy pobliskiej barykadzie ok. 30 mieszkańców Powiśla.

Na początku XX wieku zabudowania znajdowały się w południowej części posesji hip. 2870/1, a przy ul. Tamka była tylko niewielka budka ze schodami. Przed 1914 rokiem działała tu fabryka asfaltu Ludwika hr. Krasińskiego, a ostry zapach rozchodził się po całej okolicy. Surowiec do produkcji przywożono barkami płynącymi z portu w Gdańsku. Na planach Warszawy z początku lat 20-tych XX wieku ul. Smulikowskiego (początkowo ul. Herburtowska) jeszcze nie istniała [15].

Przed 1927 rokiem księżna Ludwika Czartoryska sprzedawała swoje grunty, w tym posesję przy Tamce 3 (wówczas ul. Tamka 5) [15]. Działkę kupiła firma Alfa Laval, która należała do szwedzkiego koncernu Separator AB, zajmującego się produkcją dojarek i wirówek do mleka [1].

Alfa-Laval

Budowa centrali Alfa-Laval rozpoczęła się jesienią 1927 roku. Całość oddana została do użytku w lecie 1929 roku. Budowę nadzorował dyrektor Zygmunt Rudowski. Roboty zostały wykonane przez przedsiębiorstwo budowlane Franciszek Mazurkiewicz, roboty stolarskie przez zakład stolarski Wacław Deubel, roboty kamieniarskie (granity i marmury) wykonał zakład kamieniarski Jan Fedorowicz, instalację ogrzewania centralnego, kanalizacyjno-wodociągową i gazową wykonała firma B. Więckowski, oświetlenie elektryczne, instalację dzwonkową, oraz miejscową centralę telefoniczną wykonało biuro instalacyjne E. Kuhn i S-ka, okucia dostarczyła fabryka Braci Lubert, roboty szklarskie wykonane zostały przez firmę Aleksy Baytel, roboty asfaltowe przez Polskie Towarzystwo Asfaltowe, roboty żelazno-ażurowe przez zakład B. Tomaszewski i J. Tarasiewicz [6].

Całość Alfa-Laval składała się z czterech obiektów [6]. Główny gmach otrzymał dwa skrzydła: krótkie od Tamki i znacznie dłuższe od strony planowanej ul. Smulikowskiego. W czterokondygnacyjnej krótszej części znalazły się pomieszczenia biurowe, gabinety dyrektorskie, pomieszczenia buchalterii, wydziały sprzedaży, propagandy i archiwa. W długim skrzydle ulokowano m.in. magazyn wyrobów gotowych i warsztat w którym naprawiano zepsute wirówki. Część magazynowa została wyróżniona w elewacji budynku. Jest nieco niższa i ma skromniej opracowany wystrój. W jej wnętrzu znalazło się aż sześć niskich kondygnacji. Od strony podwórka zbudowano stosunkowo wąski dwupiętrowy pawilon mieszkalny dla urzędników niższego szczebla, z dosyć małymi mieszkaniami [15] oraz garaż dla samochodów ciężarowych i osobowych [6].

W budynku zainstalowano dźwigi osobowe i ciężarowe systemu Otis [6]. Wnętrza odznaczały się surowością. Interesanci wchodząc do budynku widzieli żelbetowe filary dźwigające wyeksponowane belki stropowe [15].

W centrali na Tamce handlowano wirówkami i maszynami mleczarskimi szwedzkiej firmy. Wirówki Alfa Laval były najsprawniejsze, najtrwalsze i stosunkowo tanie. W 1933 roku Alfa Laval połączyła się z poznańską Glorią, największym konkurentem i praktycznie zdominowała rynek. W 1939 roku jedyną alternatywą były wirówki do mleka z fabryki Różakolskiego z Gniezna. Aż do września 1939 roku budynek był ważnym zakładem przemysłowym Warszawy [15].

W czasie Powstania Warszawskiego działała tu m.in. wytwórnia granatów, materiałów wybuchowych i butelek zapalających, prowadzona przez porucznika Lecha Budzyńskiego "Jacka".

Obok, w poprzek ul. Smulikowskiego usypany był wał z ziemi, a barykada z samochodów stała w głębi ulicy [15].

W gmachu Ubezpieczalni Społecznej przy ul. Smulikowskiego mieścił się główny szpital Zgrupowania AK „Konrad”, kierowany przez dr Bolesława Bartenbacha ps. „Teofil” [11]. Pracowali z nim lekarze: Janina Kozłowska, Henryk Janikowski i Hanna Gospodarowiczówna [15]. Był to największy z punktów szpitalnych Powiśla [9]. Dominikanin Michał Czartoryski (beatyfikowany później jako męczennik) został mianowany kapelanem III Zgrupowania Konrad [7]. Urządził przy szpitalu kaplicę i przez pięć tygodni służył ofiarnie rannym [9]. Pod koniec sierpnia, w związku z nasilającym się ostrzałem, szpital przeniesiono do piwnic budynku Alfa-Laval. Mogło się w nich pomieścić ok. 60 rannych. 5 września rozpoczęto ewakuację lżej rannych [11].

6 września około godziny 12:00 na ul. Smulikowskiego wkroczyli esesmani z pułku Dirlewangera. Niemiecki oddział prowadził przed sobą „żywą tarczę”, złożoną z trzydziestu polskich cywilów schwytanych wcześniej na Powiślu. W tym czasie w piwnicach szpitala przebywało od 6 do 11 (według różnych źródeł) najciężej rannych żołnierzy, których stan nie pozwalał na ewakuację. Na noszach przed wejściem do szpitala pozostawiono także ciężko rannego Władysława Rewickiego, pracownika Ubezpieczalni Społecznej. Z pacjentami pozostało siedem kobiet oraz kapelan Czartoryski. Po wkroczeniu na teren szpitala esesmani zażądali wydania zapasów morfiny i spirytusu. Polskie sanitariuszki zabrali najpierw do swojego punktu sanitarnego, a następnie dołączyli do tłumu wysiedleńców. Pacjenci wraz z o. Czartoryskim pozostali w budynku „Alfa-Laval”. Niemiecki podoficer zapewnił, że zostaną wkrótce ewakuowani, lecz w rzeczywistości około 15:00 wszyscy przebywający w szpitalu Polacy zostali zamordowani. Zaraz potem zabito cywilów z niepotrzebnej już żywej tarczy, a ciała wszystkich ofiar oblano benzyną i spalono przy barykadzie [11]. Rok później przeprowadzono ekshumację, w celu przeniesienia ciał do wspólnego powstańczego grobu [7].

Wojna nie uszkodziła obiektu [8]. Przez lata pozostawał on zaniedbany, pocięty śladami po kulach [15]. Po wojnie była tu m.in. siedziba Związku Piłki Ręcznej w Polsce [2].

Zakłady Graficzne Tamka

Zakłady Graficzne Tamka były jednymi z pierwszych zakładów poligraficznych uruchomionych w 1945 roku. Organem założycielskim był Centralny Zarząd Państwowych Zakładów Graficznych podlegający Ministerstwu Przemysłu Lekkiego. Drukarnia przejęła budynki Alfa Laval. Bezpośrednio po przejęciu wykonane zostały prace remontowe budynku głównego i jego technicznego otoczenia. Kolejnym etapem była adaptacja pomieszczeń dla potrzeb produkcji poligraficznej, następnie instalacja parku maszynowego oraz uruchomienie działalności drukarni [5].

W początkowym okresie dominowała technika składu linotypowego i ręcznego. Zorganizowano dział linotypów gdzie zainstalowano kilka maszyn starego typu oraz dział zecerni ręcznej wyposażony w regały z niejednolitymi rozkładami kaszt. Uruchomiony został oddział chemigrafii, który został wyposażony w dwa aparaty reprodukcyjne (wertykalny i horyzontalny), wirówki, stanowiska montażu, kopii oraz ręcznego trawienia klisz chemigraficznych. Chemigrafia miała opanowaną technologię produkcji na tworzywach sztucznych (metaplex biały i przezroczysty). Głównym zleceniodawcą była Spółdzielnia Pracy „Skala” w Warszawie, która produkowała przyrządy pomiarowe, m.in. suwaki logarytmiczne. Wydział druku stanowiły używane niemieckie maszyny arkuszowe oraz maszyna rotacyjna MAN pozyskana z ocalałych z wojny maszyn z wybrzeża. Tradycyjna stereotypia powiązana była z działem zecerni ręcznej oraz działem maszyn drukujących. Introligatornia wyposażona była przede wszystkim w urządzenia wymagające ręcznych procesów technologicznych. Drukowano tu periodyki, m.in. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Przegląd Geograficzny, Ochrona Pracy, Warszawski tygodnik ilustrowany Stolica [5].

W wyniku nacjonalizacji drukarń przeniesiono tutaj produkcję Wydawnictwa Św. Krzyża w Opolu, Wydawnictwa Salezjańskiego w Warszawie, Wydawnictw Prawosławnych, Wydawnictwa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz innych wydawnictw wyznaniowych [5].

W 1958 roku drukarnia została włączona do Zjednoczenia Przemysłu Poligraficznego, a w 1960 roku otrzymała nazwę „Zakłady Graficzne Tamka w Warszawie”. Była traktowana jako interwencyjna do druku wydawnictw państwowych. Uznaną osobowością był dyrektor naczelny drukarni Stefan Karasiński. Do dyspozycji pracowników był gabinet stomatologiczny z pełnym wyposażeniem, lekarz stomatolog, lekarz internista, pielęgniarka. W drukarni działały Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Towarzystwo Kultury Fizycznej i Turystyki, Koła Sekcji Poligrafów Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich [5].

Do 1960 roku zainstalowano w drukarni 14 linotypów, 11 tastrów monotypowych, 4 odlewarki monotypowe, odlewarki do tytułów oraz do odlewu materiału zecerskiego. Ważną rolę odgrywał oddział chemigrafii. Oddział stereotypii powiązany był przede wszystkim z zecernią ręczną oraz maszynami drukującymi, przede wszystkim z maszyną rotacyjną „MAN”, dla której wykonywał metalowe odlewy półokrągłych form typograficznych. Przejście drukarni na technologię form fotopolimerowych wyeliminowało tradycyjną stereotypię. Wprowadzenie techniki druku offsetowego wiązało się z uruchomieniem przygotowalni offsetowej ze stanowiskami fotografii, retuszu, montażu, kopii offsetowej oraz stanowiska próbnych odbitek barwnych. W latach 60-tych XX wieku drukarnia dysponowała parkiem maszyn drukujących: typograficzne sześć pełnoformatowych, dwie półformatowe oraz maszyną rotacyjną „MAN”, offsetowe: 9 maszyn 1/4 formatowych typu Romayor, 2 maszyny 2-kolorowe 1/2 formatu Koenig-Bauer [5].

Pod koniec lat 60-tych XX wieku do Zakładów Graficznych Tamka przyłączone zostały drukarnie Stołecznych Zakładów Graficznych [5].

W latach 1970-1990 w segmencie druku typograficznego nastąpiła wymiana wyeksploatowanych maszyn na pięć maszyn pełnoformatowych Victoria 1040 i dwie półformatowe Victoria 820. W technice druku offsetowego zakupiono dwie arkuszowe 2-kolorowe MAN Roland (RFN), jedną 2-kolorową Koenig-Bauer Rapida (RFN) oraz zwojowe: Zirkon 66 (NRD), Solna Distributor D-30-D (Szwecja). W procesie składu systematycznie wprowadzano technikę składu komputerowego i stopniowo wycofywano techniki składu linotypowego, monotypowego oraz zecerni ręcznej. Wiązało się to z nowymi inwestycjami w procesach fotoskładu oraz przygotowalni offsetowej. W introligatorni zainstalowane zostały dwie nowe złamywarki, dwie krajarki jednonożowe, cztery maszyny do szycia nićmi, linia do opraw zeszytowych Muller-Martini, linia do opraw miękkich Muller-Martini. Introligatornia w zdecydowanej większości wykonywała oprawy miękkie [5].

Drukarnia świadczyła usługi dla wydawnictw popularno-naukowych: Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, Państwowe Wydawnictwa Ekonomiczne, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, PWN, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Nasza Księgarnia, Wydawnictwo Epoka-Kurier Polski, a w latach 90-tych XX wieku Wydawnictwo INFOR. Drukowano tu sprawozdania sejmu, druki ministerialne i dyplomatyczne, rozkłady pociągów. Wydawnictwa specjalizowały się w drukach specjalistycznych (języki obce, wzory matematyczne, wzory chemiczne, skład tabelaryczny) [5].

W latach 90-tych XX wieku rozpoczyna się prywatyzacja. Obiekty i grunty stanowiące własność drukarni zostały wpisane akt wieczystych. W 1992 roku zakłady zakwalifikowane zostały do grupy Jednoosobowych Spółek Skarbu Państwa. W 1996 roku drukarnia została włączona do Narodowego Funduszu Inwestycyjnego Foksal S.A. 28 sierpniu 2001 akcje odkupiła spółka 4-Media. 26 marca 2003 roku ukazało się ogłoszenie o upadłości zakładów [5].

Obecnie budynek pełni funkcję biurową. W latach 2006-2007 budynek przeszedł kompleksowy remont [8].