Jednym z najbardziej znanych powojennych kościołów w Warszawie [2] jest Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego (al. Komisji Edukacji Narodowej #101) [1]. Jest to najstarszy kościół na Ursynowie, służący jednej z najliczniejszych parafii w Polsce. Zarówno kościół jak i parafia mają to samo wezwanie. W Warszawie jest jeszcze jedna świątynia pod tym wezwaniem, ewangelicko-augsburska [11].
W parafii pracuje pięciu wikariuszy i dwóch rezydentów. Początkowo w parafii usługiwały siostry ze Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusowego z Grabowa. Od 1984 roku służbę przejęły Córki Św. Franciszka Serafickiego z Sandomierza. Istnieje tu 30 wspólnot parafialnych [1].
Szeroko rozwinięta jest działalność charytatywna. Od 2011 roku działa tu Wspólnota S-Egidio, organizująca we współpracy z parafią wigilię dla bezdomnych na 400 osób. Działa parafialna biblioteka [1] i chór (od września 1998 roku, jego założycielką i pierwszą dyrygentką była siostra Michaela, pierwszy występ miał miejsce 22 listopada 1998 roku) [11]. W świątyni odbywają się dzielnicowe kulturalne i patriotyczne wydarzenia. Na terenie parafii istnieje Kaplica Pamięci Narodowej, działa Galeria „Wieża”, w której prezentowane są wystawy sztuki [1]. W każdą drugą niedzielę miesiąca mają miejsce "Koncerty na Ursynowie" z udziałem wybitnych polskich muzyków i śpiewaków [8], we współpracy parafii i Urzędu Dzielnicy. Pierwszy z koncertów odbył się 9 lutego 1997 roku [1].
Budynek kościoła pojawiał się w kilku filmach (m.in. w Dekalogu I Krzysztofa Kieślowskiego) oraz teledyskach (m.in. Mars napada Kazika i Polskie mięso T.Love) [1].
W kościele znajdują się relikwie św. papieża Jana Pawła II, arcybiskupa warszawskiego św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, św. o. Pio, św. siostry Faustyny, bł. ks. Jerzego Popiełuszki oraz bł. ks. Antoniego Rewery [11].
Bryła świątyni
Kościół z powodu swojej monumentalności zwany jest Malborkiem [4] lub Warownią [14]. Świątynia ma 44 metry długości, 32 metry szerokości i wysokość wewnętrzną 19 metrów. Powierzchnia kościoła górnego wynosi 1400 m2. Powierzchnia całkowita wyniosła 7411 m2, a kubatura 49.6 tys. m3 [1].
Jest to dzieło Marka Budzyńskiego, Piotra Wichy i Zbigniewa Badowskiego [2]. Konstruktorem był inż. Andrzej Krawczyk, zaś projektantem instalacji wodno-kanalizacyjnych inż. Jerzy Rotowski [1]. Bryła nawiązuje do historycznych form. Spływy fasady kojarzą się z formami barokowymi, przypory w elewacjach bocznych, nieotynkowana cegła oraz kamienie w cokole odwołują się do gotyku [6]. Jest to przykład postmodernizmu [3].
Kościół stoi plecami do ulicy, gdyż Marek Budzyński chciał, aby fasada świątyni stała się pierzeją osiedlowego placu z fontanną, lokalnego miejsca spotkań (prof. Budzyński pracował nad koncepcją zagospodarowania całej części miasta, co zakończyło się szczegółowym planem w 1989 roku) [15]. Powierzchnia ściany prezbiterialnej kościoła wynosi ok. 700 m2, a grubość muru 104 cm. Ponieważ tworzy ona potężny „żagiel” narażony na parcie wiatru, została wzmocniona obustronnymi rusztowaniami z przyporami [1]. Dominującym elementem dekoracyjnym jest monumentalny krzyż łaciński w centrum fasady. W jego dolnej części umieszczone zostało wejście, pozostała stanowi świetlik [6] nad chórem. Całość jest wykonana z czerwonej cegły. Na elewacjach świątyni architekt połączył cegłę, polne kamienie, tynk i drewno, a fasadę ukształtował w bardzo charakterystyczną bryłę [2].
Wnętrze i ołtarz
Jednymi z unikalnych elementów wnętrza są jednostronnie podparte łuki podpór żelbetowych dachu, rozdzielające nawy wewnątrz kościoła, które od strony przejścia nie sięgają ziemi, tylko wiszą w powietrzu [2]. Brak filarów lub innych podpór pozwolił na uzyskanie przysłoniętej przestrzeni, w której z każdego miejsca widać centralny ołtarz. Powyżej łuku pozostawiono puste przestrzenie [1].
Pierwotnie w ścianie ołtarzowej wymurowanej od wewnątrz cegłami Ackermana był widoczny tylko zarys krzyża, a fakturę wewnętrznej powierzchni tworzyły zwykłe cegły. Obecnie jest tam płaskorzeźba, której autorami są Tomasz Morek i Artur Wyszecki. Wnętrze krzyża o wysokości ponad 12 m pokrywa ceramika, ugnieciona i wyrzeźbiona z gliny w cegielni na Pomorzu. Po wykonaniu w glinie rzeźba została pokrojona na kwadratowe kawałki o boku ok. 44 cm i wadze od 20 do 40 kg każdy (ponad 200 modułów waży łącznie ponad 5 ton). Po zmontowaniu artyści wykonali podmalowania dla podkreślenia pewnych efektów plastycznych [1]. W niszach można dostrzec zarys ukrzyżowanego Chrystusa oraz dwóch postaci u stóp krzyża, po jego obu stronach.
24 marca 2002 roku kard. Glemp Prymas Polski dokonał poświęcenia ściany ołtarzowej [1].
Organy
We wrześniu 2006 roku oddano do użytku organy koncertowe. Pierwszy koncert organowy odbył się w październiku 2008 roku [11], w wykonaniu prof. Wacława Golonki z Krakowa [1].
Wykonawcą instrumentu była firma Włodzimierza Truszczyńskiego z Warszawy. Dyspozycje do projektu instrumentu, mającego 3 manuały i pedał (53 głosy), opracował Michał Dąbrowski, a projekt architektoniczny M. Kotarska [1]. Skala manuałów jest w zakresie C-g3, a skala pedału C-f1. Traktura gry jest mechaniczna, a traktura rejestrów elektryczna. Elektroniczny system umożliwia 32768 kombinacji [9].
Kolejne klawiatury to manuał 1: Bourdon 16, Pryncypał 8, Holflet 8, Gemshorn 8, Flet kryty 8, Oktawa 4, Flet 4, Kwinta 2 2/3, Oktawa 2, Tercja 1 3/5, Mixtura 2 2/3 6x, Mixtura 2 2/3 4x*, Mixtura 1 1/3 4x*, Fagot 16, Trompet 8, Clairon 4, Kornet; manuał II: Gedact 8, Quintadena 8, Prestant 4, Rurflet 4, Koppelflet 2, Sesquialtera 2 2/3+1 3/5, Kwinta 1 1/3, Cymbel 1 3x, Dulcjan regal 16, Krumhorn 8; manuał III: Salicet 16, Pryncypał 8, Flet harmoniczny 8, Bourdon 8, Viola da gamba 8, Vox coelestis 8, Pryncypał włoski 4, Trawersflet 4, Fugara 4, Nasard 2 2/3, Oktawa 2, Acuta 2 4x, Basson 16, Trompet harmoniczny 8, Obój francuski 8, Vox humana 8, Clairon 4; pedał: Majorbas 32, Pryncypałbas 16, Subbas 16, Oktawbas 8, Violonbas 8, Fletbas 8, Chorałbas 4, Mixtura 2 2/3 4x, Puzon 16, Trompet 8, Trompet 4 [9].
Kaplica Matki Bożej
W kościele znajduje się kaplica Matki Bożej, również autorstwa Tomasza Morka i Artura Wyszeckiego. W centralnym miejscu znalazł się obraz Matki Boskiej Ursynowskiej. Elementami wystroju kaplicy są: złoty kolor ścian z lilijkami symbolizującymi opiekę Bożą, a w łukach kaplicy przedstawienia dwóch miast: Saint Malo i Paryża, z którymi łączą parafię bliższe więzy, m.in. przyjacielska pomoc otrzymana od Francuzów w okresie stanu wojennego [1].
W kaplicy znajduje się też pierwszy obraz Matki Bożej dedykowany parafii został namalowany przez panią Marię Wałkowską. Ksiądz Jan Twardowski urzeczony tym wizerunkiem napisał wiersz „Matka Boża Ursynowska”. Następny obraz to MB Częstochowska, namalowany do filmu: „Dekalog” kręconego w budującym się kościele i podarowany przez reżysera. W stoją również dwie figury Matki Bożej [1]. Są to dary od zaprzyjaźnionych parafii z Francji (figura ciemna pochodzi z Saint Malo, figura jasna z Paryża) [1].
Obraz Matki Boskiej Ursynowskiej Wytrwale Szukającej koronowany został koronami prymasowskimi przez kard. Józefa Glempa 18 czerwca 2006 roku [11]. W piątą rocznicę koronacji, 18 czerwca 2011 roku, zostały poświęcone i umieszczone na obrazie nowe korony Dzieciątka i Matki Bożej [1].
Obraz namalowany jest na płótnie lnianym techniką olejną, przez nieznanego malarza (nie jest podpisany ani datowany). Zakomponowany jest w prostokącie stojącym, o wymiarach 90 x 112 cm. Przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus w geście błogosławiącym. Matka Boża ubrana jest w jasną suknię wykończoną pod szyją haftowaną lamówką, na głowę i ramiona ma nałożony płaszcz w kolorze ciemnego błękitu z podszewką w kolorze złotym. Nad głową znajduje się nimb w kolorze jasnego różu i korona. Głowa Matki Bożej ujęta jest w trzech czwartych i zwrócona jest w kierunku Dzieciątka Jezus, a oczy spoglądają prosto na widza. Dzieciątko Jezus namalowane jest w pozycji siedzącej na lewym ramieniu Matki Bożej w sukni czerwonej, symbolizującej przepowiedzianą Mękę Pańską. Głowa uniesiona jest lekko ku górze, a wzrok skierowany przed siebie. Głowa otoczona jest nimbem z poświatą. Suknia Jezusa ozdobiona jest obszyciem z ornamentami w kolorze złota. Błogosławi on dwoma palcami prawej ręki, w lewej trzyma na kolanach zamknięte Pismo Święte. Maryja prawą rękę kieruje prosto ku Jezusowi. Na koronie Matki Bożej namalowany jest kaboszon, kamień szlachetny mający szlif o formie kulistej. Autor zapewne nie przewidywał nakładania sukienek [12].
Historia obrazu nie jest znana. Znajdujący się na tkaninie udrapowanej w kształcie tronu ornament lambrekinowy i stylizowane owoce granatu, które są symbolem miłości, cierpienia i śmierci, mogą być wskazówką do datowania na koniec XVI lub początek XVII wieku. Przypuszcza się, że obraz został namalowany dla rodziny herbowej, widoczne są symbole i układy heraldyczne, np. układ kotary z podbiciem bordowym, umiejscowienie korony w centralnym miejscu [12]. Obraz ten porzucony na klatce schodowej, zniszczony, pozbawiony jakiejkolwiek czci, został przekazany do parafii przez policję [1]. Po konserwacji umieszczono go w kaplicy bocznej [4].
Kaplica św. Judy Tadeusza
28 października 2001 roku bp Marian Duś poświęcił kaplicę i obraz św. Judy Tadeusza. Autorami tryptyku są Tomasz Morek i Artur Wyszecki [1].
18 maja 2006 nastąpiło poświęcenie obrazu namalowanego przez Jana Rylke przedstawiającego Ojca Świętego Jana Pawła II, który został umieszczony w kaplicy. 29 maja 2006 poświęcono obraz w identycznej konwencji, tego samego autora. Przedstawia on kard. Stefana Wyszyńskiego i również trafił do kaplicy [1].
Droga Krzyżowa
Namalowanie obrazów Drogi Krzyżowej zaproponował ursynowskiemu malarzowi, Franciszkowi Maśluszczakowi [1] ks. Wojdat. Prace nad obrazami trwały ponad dwa lata. Równocześnie z malowaniem drogi krzyżowej montowano organy [5]. 3 marca 2006 roku bp Piotr Jarecki dokonał poświęcenia stacji Męki Pańskiej oraz odprawił przy nich pierwsze nabożeństwo Drogi Krzyżowej [1].
Drogę Krzyżową malarz uważa za jedno z największych wyzwań, pełną symboliki. Na pierwszej stacji linie od poszczególnych postaci spotykają się na postaci Jezusa. Na środku jest widoczna waga, która nie wymierza sprawiedliwości, jest w równowadze. Jezus sam wskazuje na swoją winę. Druga stacja jest bardzo realistyczna, pokazuje bezludną Jerozolimę, przez którą idzie osamotniony Jezus. Obok siedzi diabeł, który nakazuje biczowanie. Na trzeciej stacji z tyłu upadającego Jezusa widać suche drzewo na którym się powiesił Judasz. Krzyż uderza tam o ziemię, która krwawi. Na obrazie stacji czwartej widać dwóch łotrów ukrzyżowanych z Jezusem. W momencie jej malowania zmarł Jan Paweł II. Przy stacji drugiego upadku w tle znajduje się Golgota namalowana gościnnie przez Aleksandra Rozenfelda. Na stacji, w której kobiety opłakują Jezusa, stoją one po jednej stronie, po drugiej natomiast znajduje się kula, w połowie niebieska, w połowie złota, symbolizująca Ziemię. Stacja ukazująca trzeci upadek ma niespokojny obraz, przestrzeń jest bez nadziei, nic tam nie rośnie. Na stacji obnażenia Jezusa z szat, łotr przybija Jezusa gwoździami, których główki przypominają kwiaty, a na nogach żołnierza są współczesne Martensy. Hełmy żołnierzy są na obrazie raz gładkie, raz rogate, co wskazuje, że są to ukryte postaci diabłów. Gdy Jezus jest przybijany, krzyż leży na kamieniach z marmuru, a cieknie krew na buty przybijającego. Po przebiciu prawego boku, krzyż jest czarny, żałobny, przytrzymywany klinami. Na obrazie złożenia do grobu, całun ma charakter wstęgi Mobiusa, jest iluzją, co ma sugerować niemożliwość śmierci [5].
Tryptyk Wniebowstąpienie
Drugim dziełem Franciszka Maśluszczaka jest tryptyk „Wniebowstąpienie” [1]. Na tryptyku widać Jezusa i Matkę Boską Ursynowską, wierni stoją przed kościołem, jest m.in. kard. Józef Glemp, ks. Wojdat, oraz żona, syn i wnuczka artysty. Z prawej strony jest siewca, który sieje ziarna chleba na ursynowskim polu, a obok stoi czekająca matka, z rozkrojonym bochenkiem. Wniebowstąpienie pokazuje wir, eksplozję linii, którymi wędrują dusze [5]. Charakterystyczne są na dziele kolory i deformacje postaci, które pokazują z jednej strony prawdziwą istotę człowieka, z drugiej pewną groteskę [5].
16 marca 2008 roku tryptyk został poświęcony przez kard. Józefa Glempa [1].
Pozostałe dzieła
Rzeźba Ecce Homo przedstawia Chrystusa ubiczowanego w cierniowej koronie, pochodzi prawdopodobnie z XVII wieku [1].
21 grudnia 2011 roku w miejscu wcześniej obecnego wizerunku Jana Pawła II, we wnęce frontowej ściany kościoła, została zainstalowana i poświęcona mozaika przedstawiająca papieża [1] Jana Pawła II, wykonana w rocznicę śmierci przez małżeństwo artystów Guzowską i Rychtera w pracowni „Studio Mozaiki”. Wewnątrz kościoła jest mozaika św. Pawła, wykonana z okazji Roku św. Pawła jest autorstwa tych samych artystów. Ks. Kazimierz Nycz, Metropolita Warszawski, dokonał poświęcenia tej mozaiki 28 czerwca 2009 roku [1].
28 marca 2010 roku urządzono nową kaplicę, w której zostały umieszczone relikwie św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego. Poświęcił ją kard. Józef Glemp [1].
20 maja 2012 roku ks. bp Marian Duś poświęcił tablicę upamiętniającą historię budowy kościoła [1].
