Park Kazimierzowski


Park Kazimierzowski

Nazwa Parku Kazimierzowskiego pochodzi od króla Jana Kazimierza, który miał własności na terenie obecnego Kampusu Uniwersytetu Warszawskiego, ciągnące się aż do Wisły. Później był to zwierzyniec, ogród botaniczny (pierwszy w Polsce), a w efekcie Park. Ponieważ położony jest przy skarpie, można tam spacerować wąwozami, a ścieżki są dość strome. Bardziej leniwi mogą posiedzieć przy stawie lub pograć w miejską grę o PRL-u.

dostępne całodobowodostępne całodobowoparkparkplac zabawplac zabawpomnikpomnikstawstawtablica pamięcitablica pamięciwzniesieniewzniesienieścieżka rowerowaścieżka rowerowa

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Browarna, ulica Karowa, ulica Oboźna
  • Rok powstania:  1962-1965
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   25 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl:  angielski (krajobrazowy)
  • Związane osoby: Bozowski Bronisław , Chopin Fryderyk, Gonzaga Ludwika Maria, Klopmann de Edward, Kostka Potocki Stanisław, Staszic Stanisław, Waza Jan II Kazimierz , Wazówna Anna, Wysocka-Jonczak Antonina

Opis urbanistyczny:

Park obejmuje zbocze skarpy warszawskiej oraz teren poniżej Pałacu Kazimierzowskiego i Kampusu Uniwersytetu Warszawskiego ograniczony ulicami Oboźną, Browarną i Karową. Powierzchnia parku wynosi 4,29 ha [22]. Wzdłuż górnej krawędzi przy ogrodzeniu Uniwersytetu i dalej na tyłach kościoła ss. Wizytek biegnie alejka, z której roztacza się widok na właściwy park leżący poniżej. W sąsiedztwie ulicy Karowej ścieżka otacza dolinkę wcinającą się głębiej w skarpę. Sama stroma skarpa porośnięta jest drzewostanem liściastym. Wzdłuż ulicy Browarnej dominują alejki biegnące równolegle - jedna u podnóża skarpy, druga od strony ul. Browarnej z ukośnie położonymi łącznikami. Układ drzew jest swobodny. Pozostawione są duże powierzchnie trawników. Od narożnika przy zdroju od strony ul. Oboźnej biegnie ukośnie do skrzyżowania ulic Browarnej i Lipowej szeroka alejka. Ponieważ łączy Kampus UW z Biblioteką Uniwersytecką, panuje na niej intensywny ruch.

Skarpa ma w parku duże nachylenie, sięgające 31 stopni. Jest zbudowana głównie z glin zwałowych. Wcina się w nią wąwóz długości 60 m, podchodząc aż pod budynki klasztoru sióstr Wizytek. Niegdyś istniały w nim liczne wysięki, które powodowały osuwiska, tworzące obecnie dolną część skarpy. Wody źródeł prawdopodobnie związane są z piaskami leżącymi nad gliną i należącymi do poziomu zlodowacenia Warty. Poniżej Pałacu Kazimierzowskiego istnieją dwa źródła, z których woda była za czasów Władysława IV poprowadzona na skarpę do wieży wodnej, pałacu, wozowni królewskich i fontanny [25].

U podnóża skarpy w północnej części znajdują się dwa betonowe baseniki zbierające wodę wysączającą się ze skarpy. W ich sąsiedztwie grunt jest grząski. U podnóża można zaobserwować też stożki napływowe, wynikające z procesów stokowych.

W drzewostanie dominują lipy i klony. [9] Istnieją też dęby oraz stosunkowo młody, ale wyróżniający się miłorząb japoński (ginkgo biloba). Wzdłuż głównych alejek i w okolicach stawu znajdują się obsadzenia z okazałych, przycinanych cisów.

Obiekty, pomniki, tablice:

Przez Park przebiega ścieżka ks. Bronka Bozowskiego (1908-1987), który przez ostanie lata życia zamieszkiwał w pobliskiej oficynie przy kościele ss. Wizytek. Ksiądz zyskał sobie przydomek „biedaczyny z Warszawy” ze względu na ascetyczny tryb życia. Odprawiał między innymi msze w języku francuskim dla korpusu dyplomatycznego. Sympatię zyskał prowadząc ewangelizację wśród osób wszystkich grup społecznych, niezamożnych, żyjących na pograniczu prawa oraz wśród środowisk twórczych [1][28].

Charakterystycznym elementem parku jest zabytkowy, obudowany w 1837 roku klasycystyczny zdrój w miejscu dawnego źródła skarpowego [20], wykonany według projektu Edwarda de Klopmanna. Obecnie zasilany jest wodą z wodociągów miejskich [26]. Dawniej było to źródło wody dla mieszkańców [20], zwane Kazimierzowskim lub „przy spadku Góry Dynasowej”, położone 97,0 m n.p.m. (najwyżej położone źródło w Warszawie [25]). Stanowiło pozostałość płynącego jeszcze wcześniej strumienia. Początkowo źródło znajdowało się kilka metrów wyżej, na podwórku uniwersyteckim, naprzeciwko dzisiejszego gmachu humanistyki. Na planie z poł. XVIII w. od źródła płynie strumyk, który tworzy młakę, ciągnącą się pasem poniżej skarpy. „Kurier Warszawski” podawał w 1837 roku: ”wypływająca woda była czysta, zimna i przyjemny stan mająca”. Ogólna mineralizacja w 1975 r. wyniosła 1477 mg/l., co powoduje, że źródło tryskało wodą mineralną, należącą do typu SO4-Cl-HCO3-Ca [25].

Pomnik Tajnej Organizacji Nauczycielskiej położony jest w centralnej części Parku. Znajduje się na nim napis „W hołdzie polskim nauczycielom organizatorom i uczestnikom tajnego nauczania w latach 1939-1945”. Wystawiony został przez Związek Nauczycielstwa Polskiego w listopadzie 2000 roku [13]. Bryła pomnika ma kształt otwartej księgi o wysokości ok. 3 metrów. W lewej karcie wykuto kwadratowy otwór, który symbolizuje okno, gdyż w trakcie wojny odpowiednie ustawienie firanki czy kwiatka było sygnałem dla uczniów, że jest bezpiecznie i można przyjść na lekcje. W "oknie" znajduje się znak Polski Walczącej wykonany z czarnego granitu. Pomysłodawcą pomnika był Jerzy Szczurowski, a autorką Antonina Wysocka-Jonczak. Pomnik został sfinansowany głównie ze składek nauczycielskich [6].

W narożniku w pobliżu skrzyżowania ulic Browarnej i Oboźnej znajduje się staw. Obok niego w lipcu 2011 roku umieszczono grę plenerową "Segment czyli PRL dla początkujących". Na tablicach objaśniających grę widnieją nazwy inicjatorów i instytucji wspierających powstanie obiektu: Domu Spotkań z Historią, Fundacji Centrum Solidarności i Muzeum Historii Polski. Gra składa się z dwóch skrzyżowanych kwadratów (10x10 m), a jej zasady nawiązują do gier typu "Chińczyk" i "Monopol". Krzyżujące się kwadraty symbolizują dwie rzeczywistości: oficjalną PRL-owską oraz nieoficjalną, podziemną. Poruszając się na podstawie rzutu kostki uczestnicy gry realizują zaznaczone w scenariuszu polecenia mówiące o absurdach życia w okresie PRL-u. Mają zatańczyć twista, przekazać informację o organizacji wiecu, przenieść konspiracyjne ulotki, uciekać przed milicją, a także odpowiadać na pytania dotyczące Sierpnia 80 i "Solidarności" [27].

XVIII wiek i wcześniej:

Za panowania Władysława IV teren parku wchodził w skład jego letniej rezydencji Villa Regia. Powstała ona w latach 1636-1641 w miejscu wcześniejszej letniej willi ciotki Władysława, Anny Wazówny [26]. Rezydencję tworzył barokowy pałac na skarpie, położony poniżej ogród oraz zwierzyniec. Ogród otaczał pałac z dwu stron. Od wschodniej strony rozciągał się ogród dolny schodzący tarasowo ku Wiśle. W jego dzikich partiach trzymano sarny i jelenie, zaś u stóp skarpy znajdował się spory staw, po którym pływały łabędzie i dzikie gęsi [23]. Ogród zdobiły rzeźby, fontanny, altany i groty. Kres świetności spowodował najazd szwedzki w 1656 roku. Następca Władysława IV, Jan Kazimierz, odbudował pałac w 1660 roku (od jego imienia rezydencja przyjęła nazwę Pałacu Kazimierzowskiego i stąd wywodzi się obecna nazwa parku). Ogród odnowiono dopiero w latach 1728-1731, jednak po przejęciu go przez Szkołę Rycerską w 1765 roku pozostawał niezagospodarowany [12]. Zaczęto go wykorzystywać między innymi do wypasu bydła [8][9].

W tym miejscu królowa Maria Ludwika założyła pierwszy ogród botaniczny w Polsce. W księdze z 1653 roku (Viridaria varia regia et academica publica) można przeczytać, że było w nim 740 gatunków roślin [10].

Około 1750 roku została wytyczona ul. Gęsta, przebiegająca wzdłuż koryta skanalizowanego wcześniej strumienia (istniejącego do dzisiaj). Pierwszą jej zabudowę stanowiło pięć drewnianych domów [29].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Villa Regia, fragment panoramy Warszawy Dahlbergha

[1656] Villa Regia, fragment panoramy Warszawy Dahlbergha (źródło)

XIX wiek:

8 kwietnia 1811 roku został tu otwarty ogród botaniczny dla studentów. Był on niewielki, znajdowała się w nim szklarnia, a kolekcja liczyła początkowo ok. 500 gatunków. "Dzięki zakupom nasion i roślin za granicą i apelowi podpisanemu przez ministra Stanisława Kostkę Potockiego do właścicieli parków o nadsyłanie rzadkich roślin powstała w krótkim czasie kolekcja obejmująca przeszło trzy tysiące gatunków" [24]. Ogród powstał na potrzeby wydziału akademicko-lekarskiego Szkoły Lekarskiej, powstałej 2 lata wcześniej z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego i Stanisława Staszica. W 1818 roku ogród botaniczny został przeniesiony w Aleje Ujazdowskie, a w tym miejscu powstał park [9][7]. Aż do lat 70-tych XX wieku istniały tu pozostałości w postaci ogrodu farmakognostycznego, czyli roślin leczniczych [24].

W latach 1817-1827, pokoje w lewej oficynie Pałacu Kazimierzowskiego zajmowała rodzina Chopinów. Fryderyk pisał w liście do Jasia Białobłockiego, że posiada klucz do ogrodu, który jest jego ulubionym miejscem zabaw. W późniejszych latach, gdy był już uczniem Liceum Warszawskiego, często po "Botanice" spacerował lub oddawał się lekturze [2][3].

Druga połowa XIX w. to kolejny upadek tego miejsca, wiążący się z zapaścią okresu zaborów. W początkach lat dwudziestych XIX wieku znajdująca się na północy ulica Gęsta posiadała wyłącznie drewnianą zabudowę składającą się z kilku domów, dworków, składów skór oraz młyna (nr #16) znajdującego się u podnóża skarpy. Później pod numerem 16 istniał "interes białoskórniczy" – garbarnia rodziny Bauerfiendów. W 1854 roku były tu dwa drewniane domy, około roku 1870 Bauerfeindowie wznieśli na tej posesji piętrową, jedenastoosiową kamienicę, a około 1880 roku na tej samej parceli, w części zachodniej dwie kolejne, niemal całkowicie pozbawione wystroju kamienice, pięcio- i dziesięcioosiową. Kolejna garbarnia, należąca do rodziny Langów, znajdowała się pod #18 już na zboczu skarpy [29].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zdrój przy ul. Oboźnej

[1882] Zdrój przy ul. Oboźnej (źródło)

Źródło

[1899] Źródło (źródło)

Okres międzywojenny:

Od strony ulicy Browarnej teren był częściowo zabudowany kamienicami w południowo-zachodniej części (Browarna #1,#3,#5) oraz na północy, wzdłuż granicy Parku Kazimierzowskiego (Gęsta #14,#16,#18), o czym świadczą zdjęcia z tego okresu.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Źródło przy Oboźnej

[1933] Źródło przy Oboźnej (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Wg relacji Janusza Paszyńskiego ps. "Machnicki", do samej skarpy dochodziły stragany i budki, a miejsce stanowiło rodzaj bazaru. Ulicą Oboźną przeprowadzano ataki w kierunku Uniwersytetu Warszawskiego. Utrudniało je nachylenie skarpy oraz zamontowane przez Niemców zasieki z drutu kolczastego [16].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Natarcie na Uniwersytet 23.08.1944

[1944] Natarcie na Uniwersytet 23.08.1944 (źródło)

Odbudowa stolicy:

Teren wzdłuż ulicy Browarnej był zaścielony gruzami zniszczonych zabudowań [15]. W roku 1944 spłonęła cała zabudowa ul. Gęstej, jej ostatnie relikty dotrwały na skarpie do lat 50-tych XX wieku [29].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zniszczona zabudowa na terenie Parku

[1945] Zniszczona zabudowa na terenie Parku (źródło)

Zabudowania

[1950] Zabudowania (źródło)

Zabudowania

[1950] Zabudowania (źródło)

Zabudowania

[1950] Zabudowania (źródło)

Zabudowania przy ul. Oboźnej

[1950] Zabudowania przy ul. Oboźnej (źródło)

Zabudowania przy ul. Oboźnej

[1950] Zabudowania przy ul. Oboźnej (źródło)

Zabudowania przy ul. Oboźnej

[1950] Zabudowania przy ul. Oboźnej (źródło)

Zabudowania przy ul. Oboźnej

[1950] Zabudowania przy ul. Oboźnej (źródło)

Czasy PRL-u:

Teren Parku uporządkowano i nadano mu obecny kształt około 1960 roku. Budowa rozpoczęła się wraz z sąsiednimi osiedlami mieszkaniowymi, począwszy od ulicy Furmańskiej przez Karową aż do Oboźnej (1962-1965) [28]. Powstał wtedy basen wyłożony białym kamieniem w pobliżu skrzyżowania Browarnej i Oboźnej [17]. Schody granitowe przy ul. Karowej zaprojektowali Krystyna Grzybowska i Janusz Zagrodzki. Na poziomie średnim stanęła kamienna ławka koło głogu [5].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budowa osiedla i stawu

[1964] Budowa osiedla i stawu (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Na terenie Parku, w bezpośrednim sąsiedztwie ślimaka ul. Karowej, urządzony został obszerny, ogrodzony plac zabaw dla dzieci z piaskownicą, huśtawkami, stolikami do zabaw z wodą i piaskiem. Wyposażony jest w panele gimnastyczne, ścianki wspinaczkowe, tunele, mostki siatkowe, domek - wigwam, zjeżdżalnię, huśtawki, liczne bujaki sprężynowe [21].

XXI wiek:

W 2007 r. Zarząd Terenów Publicznych w Warszawie rozstrzygnął konkurs na zagospodarowanie Parku Kazimierzowskiego. Konkurs wygrał projekt zespołu w podstawowym składzie: Rafał Mroczkowski, Przemysław Wolski, Grzegorz Chodkowski [4][11]. Projekt przewiduje między innymi uwypuklenie linii kompozycyjnej i dominanty w postaci Pałacu Kazimierzowskiego poprzez wycięcie drzew, co zostało skrytykowane w prasie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan Parku

[2008] Plan Parku (źródło)

Inauguracja gry Segment, czyli PRL dla początkujących

[2011] Inauguracja gry Segment, czyli PRL dla początkujących (źródło)

Ścieżka wzdłuż murów

[2012] Ścieżka wzdłuż murów (źródło)

Widok na Park Kazimierzowski

[2012] Widok na Park Kazimierzowski (źródło)

Pomnik Nauczycieli Tajnego Nauczania 1939-1945

[2013] Pomnik Nauczycieli Tajnego Nauczania 1939-1945 (źródło)

ścieżka Księdza Bronka Bozowskiego

[2015] ścieżka Księdza Bronka Bozowskiego (źródło)

Fragmentu gry miejskiej

[2015] Fragmentu gry miejskiej (źródło)

Opis przygotowano: 2015-08