Mory to nazwa dawnej wsi, której część została przyłączona do Warszawy. Na opisywanym terenie znajdują się obecnie jednorodzinne budynki, niektóre pofolwarczne (ul. Mory #1, #2, #3, #5, #6, #7, #9), zabudowania Instytutu Energetyki oraz stacji elektroenergetycznej (ul. Mory 8), obiekty magazynowo-biurowe (ul. Mory 10, 12), centrum samochodowe (ul. Połczyńska 125) oraz Gaj Mory (ul. Mory #4) czyli szkółka drzew na planie kwadratu.

Dawne budynki gospodarcze przy ul. Mory 2, 5 i 7 wpisane są do ewidencji zabytków [28]. Między budynkami wzdłuż torów kolejowych jest też sporo widocznych fundamentów innych zabudowań.

Wzdłuż ul. Mory ciągnie się Aleja Pomnikowa Mory (Aleja Miłości). To dawna droga do folwarku Mory. Tworzy ją 85 lip drobnolistnych [21] mających ponad 100 lat [1]. Od 17 kwietnia 1977 roku aleja lip jest pomnikiem przyrody [21]. Obecnie poprowadzony jest tędy ciąg pieszo-rowerowy [22].

Przy ul. Połczyńskiej #125 mieści się Porsche Inter Auto Polska wraz ze stacją kontroli pojazdów [34], salon samochodowy Skoda oraz komis Pol-Mot Auto [35]. Kompleks powstał około 2010 roku.

Obok jest zespół przystankowy Instytut Energetyki. Są w nim trzy przystanki, ostatni uruchomiony 7 stycznia 2014 roku po otwarciu wiaduktu [31].

Przy ul. Mory #10 znajduje się kameralny budynek biurowo-magazynowy. Magazyn jest ogrzewany, z trzema dokami rozładunkowymi. Na terenie znajduje się duży parking [23]. Budynek ma klasę B. Biura mieszczą się na trzech kondygnacjach. Na parterze istnieje możliwość zaaranżowania przestrzeni ekspozycyjnej. DO biurowca prowadzą dwa niezależne wejścia i dwie klatki schodowe [24]. Całkowita powierzchnia wynosi 3200 m2 [23]. Mieści się tu też hala zdjęciowa Studio Mory o powierzchni 1000 m2 [9]. Budowę rozpoczęto w 2010 roku i zakończono w maju 2012 roku [24].

Pod adresem ul. Mory #12 znajduje się budynek biurowo-magazynowy o konstrukcji stalowej. Ma on dwie kondygnacje na parterze mieści się przestrzeń socjalna z szatnią i prysznicami oraz magazyn 970 m2 bez podziału słupami. Dok załadunkowy jest zagłębiony z urządzeniami dokującymi dla TIRów. Brama wjazdowa ma 4.5 metra, a przed nią plac manewrowy. Jest też pięć miejsc parkingowych [29]. Całkowita powierzchnia wynosi 2600 m2. Budynek powstał w latach 2012-2013 [30].

Stacja elektroenergetyczna Mory

Stacja elektroenergetyczna 220/100kV Mory (skrót MOR [18], Połczyńska #123, GPZ Mory, Główny Punkt Zasilający Mory [10]) połączona jest m.in z Kozienicami i Piasecznem oraz GPZ Towarowa [8]. Służy do obniżania napięcia z wartości używanych w sieciach przesyłowych 220kV i 110kV do wartości używanych w sieci miejskiej. Administratorem stacji są Polskie Sieci Energetyczne [11].

Budowa sieci przesyłowych najwyższych napięć 220 kV i 400 kV, służących zasilaniu Warszawy sięga lat 50-tych XX wieku. Zastąpiono wówczas przestarzałe sieci wysokiego napięcia 110 kV dostarczające energię do Łodzi i Warszawy z elektrowni zlokalizowanych na Górnym Śląsku. Pierwszym elementem sieci 220 kV była wybudowana w 1954 roku stacja 220/110 kV Mory i linia 220 kV Radom–Mory. W 1955 roku powstała linia 220 kV Łódź–Mory, co utworzyło pierścień zasilający Warszawę z Górnego Śląska. Kolejnym elementem było wybudowanie w 1959 roku linii 220 kV elektrownia Konin-Mory, w 1967 roku linii 220 kV elektrownia Pątnów-Mory, a w 1973 roku linii 220 kV Mory-Warszawa Towarowa [16].

W wyniku modernizacji w latach 1999-2004 w stacji znalazły się całkowicie nowe urządzenia i aparatura. Mory zostały wyposażone w nowoczesne rozdzielnie z rurowym systemem szyn zbiorczych z 15 polami rozdzielni 220 kV oraz 25 polami rozdzielni 110 kV. Prace wykonały PBE Elbud Warszawa według projektu BSiPE Energoprojekt Kraków. Kolejną modernizację zaplanowano na 2044 rok [7].

Instytut Energetyki

Instytut Energetyki Instytut Badawczy (IEn, ul. Mory #8) jest jednym z największych w Polsce i w Europie Środkowej instytutów prowadzących badania w zakresie technologii energetycznych. Podlega Ministerstwu Gospodarki [6]. Jest jednym z trzech laboratoriów w Europie prowadzących badania nad wysokimi napięciami [3]. Instytut tworzą cztery piony: Pion Cieplny, Pion Elektryczny, Pion Mechaniczny, Pion Użytkowania Energii, Centrum Integracji Badań Energetycznych oraz jednostki administracyjne i obsługi. Ich siedziba to nie tylko Centrala Mory ale też Elektrociepłownia Siekierki oraz oddziały w Poznaniu, Boguchwale, Gdańsku, Łodzi, Radomiu i Białymstoku [14].

Kompleks przy ul. Mory tworzą: znajdujący się w środku gmach A (Dyrekcja), na północ od niego połączone ze sobą budynki B (Biblioteka, Sala konferencyjna, Pracownia Automatyki Elektroenergetycznej (EAE), Zespół Ekspertów (DZE), Zespół ds. Certyfikacji (DZC) oraz Laboratorium Wielkoprądowe (EWP)) i C (Laboratorium Urządzeń Rozdzielczych (EUR) oraz Laboratorium Maszyn Elektrycznych (EMS)) i budynek D (Dławikownia). Od wschodu znajdują się budynki K (Laboratorium Przygotowania Paliw), F (Laboratorium Wielkoprądowe (EWP)) oraz budynki techniczne M i F. Na zachodzie są trzy budynki mieszkalne 8A, 8B, 8C, Portiernia (P) oraz budynek E (Kancelaria, Dział Obsługi Mory (TOM)) [12]. Na terenie Instytutu jest też m.in. Ambulatorium [2].

Na południu znajduje się ogromna Hala Najwyższych Napięć (H) mieszcząca też Zakład Wysokich Napięć (EWN), Pracownię Oddziaływań Środowiskowych i Ochrony Przeciwprzepięciowej (EOS) oraz Laboratorium Automatyki i Zabezpieczeń (EAZ) [12]. Przed halą znajduje się bramka do zawieszania układów izolacyjnych powyżej 400000 Voltów [10] o powierzchni około 4000 m2. Pozwala to na prowadzenie badań napięciowych przy wyprowadzeniu napięć probierczych z hali. Sama hala ma wymiary 50 x 50 metrów i wysokość 33 metrów [14]. Mieści się w niej generator udarów 5 MV [6]. Do dyspozycji jest też suwnica [17].

Instytut Energetyki został powołany 2 listopada 1953 roku. Początkowo główna siedziba mieściła się na ul. Mysiej. Zadaniem Instytutu miało być upowszechnianie postępu technicznego w zakresie wytwarzania, przesyłania, rozdzielania i użytkowania energii elektrycznej [20]. W latach 50-tych XX wieku wzniesiono na terenie stacji Mory pierwsze budynki Instytutu [19], m.in. Halę Najwyższych Napięć [13]. W 1958 roku nastąpiło podporządkowanie Instytutu Energetyki Zjednoczeniu Energetyki [20].

Na początku lat 60-tych XX wieku w skład Instytutu wchodziło siedem zakładów naukowo-badawczych: Zakład Systemów Energetycznych, Zakład Cieplny, Zakład Elektryczny i Zakład Automatyki i Zabezpieczeń, Zakład Sieci Elektrycznych w Katowicach, Zakład Użytkowania Energii, Zakład Techniki Cyfrowej. W latach 1963-1968 powołano Zakład Regulacji w Gdańsku, Zakład Izolacji w Poznaniu i Zakład Techniki Analogowej we Wrocławiu [20].

W 1973 roku Zakład Cieplny podzielony został na zakłady: Zakład Urządzeń Cieplnych, Zakład Procesów Cieplnych, Zakład Materiałoznawstwa, które zostały zlokalizowane na terenie EC Pruszków i EC Siekierki. W 1975 roku Zakład Urządzeń Elektrycznych (dawny Zakład Elektryczny) podzielono na zakłady Zakład Urządzeń Elektrycznych, Zakład Wysokich Napięć, Zakład Linii Elektroenergetycznych oraz powołano Zakład Ochrony Środowiska w Pruszkowie. W 1976 roku z Instytutu wydzielono zakłady Modeli Matematycznych i Programowania, Systemów Informatycznych oraz Obliczeń Numerycznych (dawniej Techniki Cyfrowej) tworząc z nich Centrum Informatyki Energetyki i Energii Atomowej [20].

W latach 1977-1980 działalność obejmowała Zespół Zakładów Wytwarzania z czterema zakładami oraz Zespół Zakładów Elektrycznych z siedmioma zakładami (w tym powołany w roku 1977 Zakład Pomiarów Systemowych) i ośrodki: Normalizacji oraz Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej. W 1977 roku włączono do Instytutu Zakład Doświadczalny w Białymstoku [20]. W 1979 roku Instytut koordynował problem węzłowy dotyczący zwiększenia efektywności gospodarki energetycznej kraju, za co otrzymał Nagrodę Państwową [19].

W 1982 roku powstał Oddział Transformatorów w Łodzi, następnie przekształcony w Pracownię Monitoringu i Diagnostyki Transformatorów, która w 2012 roku zakończyła działalność. W roku 1983 nastąpiła likwidacja bazy w Pruszkowie i przeniesienie zakładów cieplnych do nowego budynku Instytutu na Siekierkach [20].

W 1992 roku z ośrodka badawczo-rozwojowego Zakładu Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL utworzony został Oddział Ceramiki CEREL w Boguchwale [20].

W roku 2002 w Pionie Cieplnym zostało powołane Centrum Integracji Badań nad Zaopatrzeniem w Energię Europy Środkowo-Wschodniej z Wykorzystaniem Paliw Kopalnych i Źródeł Odnawialnych CENERG. W 2003 roku Instytut Energetyki składał się trzech pionów: Cieplnego, Elektrycznego i Mechanicznego oraz oddziałów terenowych: Ceramiki w Boguchwale, Transformatorów w Łodzi, Zakładu Doświadczalnego w Białymstoku i Oddziału Gdańskiego. 7 listopada 2007 roku zostały dołączone: Instytut Techniki Cieplnej w Łodzi oraz Instytut Techniki Grzewczej i Sanitarnej w Radomiu. 1 października 2010 roku Instytut został przekształcony w instytut badawczy [20]. W 2016 roku nadzór objął Minister Energii [14].

Od 2000 roku [15] na dwóch scenach w Hali Najwyższych Napięć oraz Hali Wysokich Napięć [3] organizowany jest cykl imprez dla fanów muzyki elektronicznej i techno rave pod nazwą Instytut [5] z przerwą między 2005 i 2015 rokiem [13]. Dwa razy do roku kilka tysięcy osób może swobodnie bawić się w sąsiedztwie generatora udarów [3]. Występowali tu m.in. James Ruskin, Luke Slater, Jeff Mills, Claude Young czy Josh Wink. Za organizację odpowiedzialna jest agencja Groove Control [4]. Niektórym impreza kojarzy się z narkotykami, gwizdkami czy białymi rękawiczkami [4].

Folwark Mory powstał prawdopodobnie w XIX wieku lub na początku XX wieku i związany był z uprawą owoców i warzyw [25].

W 1912 roku Towarzystwo Ogrodnicze Warszawskie kupiło 83 morg folwarku [26] za 75 tys. rubli [32] na potrzeby założenia stacji doświadczalnej i szkoły ogrodniczej wraz z arboretum i ogłosiło otwarty konkurs na rozplanowanie [27]. Kosztorys (bez zabudowań) nie mógł przekroczyć 20 tys. rubli. Do sądu konkursowego wchodzili p. Brykner, Falkowski, Goriaczkowski, Hoser, Jankowski, Moszczeński, Rutkowski, Sempołowski, Wilkoński, Zaleski [33]. Uzyskano również pozwolenie na otwarcie wyższymi kursów ogrodniczych [32]. Zabudowa stacji mieściła się na końcu alei lip. Dodatkowy budynek na planie litery C mieścił się we wschodniej części przy dzisiejszej ul. Połczyńskiej. W pierwszych dwóch latach założono sad na 15 morgach z poddziałami na pomologiczny i doświadczalny, rozpoczęto gromadzenie odmian warzyw, owoców i drzew. Analizowano skuteczność nawożenia m.in. 130 odmian kapusty, 75 odmian pomidorów [26].

W czasie I wojny światowej, od lipca 1915 roku do marca 1924 roku ogród nie był zarządzany [26].

Od 1 marca 1923 roku została wznowiona działalność Stacji Doświadczalnej, której wydzielono z części komercyjnej 3 morgi gruntu. Opisano 64 odmiany truskawek, 60 odmian Georgin. Około domków znajdował się niewielki park, dalej kawałek sadu, następnie sadzonki. Resztę stanowiło gospodarstwo rolne [26].

Po 1945 roku majątek folwarku rozparcelowano i budynki zostały zasiedlone przez przypadkowych ludzi. W 1951 roku część wsi Mory wraz z folwarkiem włączono do Warszawy. W listopadzie 1953 roku rozpoczęto budowę obiektów Instytutu Energetyki i stacji energetycznej Mory [25].

W latach 1951-1989 Chrzanów należał do dzielnicy Wola, w 1989-1994 do dzielnicy-gminy Warszawa-Wola [27].

Dwór został opuszczony w końcu lat 90-tych XX wieku. Długo stał opustoszały, spłonął i został wyburzony [25].

W latach 2008-2012 wybudowane zostały obiekty biurowe wokół stacji Mory.