Mazowiecki Park Krajobrazowy (Aleksandrów)


Mazowiecki Park Krajobrazowy (Aleksandrów)

Teren ten to głównie lasy sosnowe, które rosną na okolicznych wydmach zwanych m.in. Borową Górą, Łysą Górą czy Górą Lotnika. Nazwa tej ostatniej pochodzi od katastrofy Liberatora podczas zrzutów dla Powstania Warszawskiego (u podnóża jest też miejsce pamięci).

dostępne całodobowodostępne całodobowolaslaspomnikpomnikwzniesieniewzniesienieścieżka biegowaścieżka biegowaścieżka rowerowaścieżka rowerowa

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Aleksandra Brücknera, ulica Kudowska, ulica Napoleona Bonaparte, ulica Podkowy, ulica Wiejska
  • Rok powstania:  0-0
  • Obszar MSI:  Aleksandrów
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl: 
  • Związane osoby: Kowalski Bronisław

Opis urbanistyczny:

Opisywany obszar obejmuje fragment Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, położony na południe od Aleksandrowa. Granicę opisanej części wyznacza ul. Podkowy. Wyłączone z opisu zostały osiedla przy ul. Podkowy (mimo, że również znajdują się na terenie parku).

Zabudowania znajdują się też od strony ul. Aleksandra Brucknera, przy ul. Kudowskiej #14 i #16A. Pod pierwszym adresem znajdują się dwa budynki, szklarnia i garaż. Zostały przebudowane między 2005 i 2008 rokiem. Jest też niewielki budynek przy samej ul. Brucknera. Ponadto przy wschodniej części ul. Podkowy znajduje się teren przygotowany pod miejsce treningowe dla koni, z płotkami i padokiem (stadnina działa po drugiej stronie ulicy).

Mazowiecki Park Krajobrazowy został utworzony w celu ochrony lasów i wydm. Na mapach z końca XVIII wieku tereny te zaliczane były do dużego kompleksu leśnego zwanego Puszczą Osiecką [13]. Wzdłuż zachodniej części terenu (od Aleksandrowa do Józefowa i od Anina przez Starą Miłosnę do Wesołej [14]) ciągnie się pas wydmowych wzgórz. Kolejne szczyty przyjmują nazwy Borowa Góra (112 m n.p.m. [14]), Łysa Góra i Góra Lotnika (110 m n.p.m. [14], czasem spotyka się nazwę Góra Lotników). Prowadzi przez nie czarny szlak turystyczny (Falenica-Łysa Góra [6]), a następnie żółty (tzw. Piaszczysta Perć, 23 km, na trasie Międzylesie-Józefów [5]) [1]. Na Górze Lotnika krzyżuje się on ze szlakiem zielonym (Białek-Świdry Małe) [5]. Znajduje się tu punkt widokowy. Przy dobrej pogodzie podobno widać stąd wieżowce w centrum Warszawy [3].

Jeśli chodzi o skład gatunkowy, lasy prezentują się skromnie, są jednak niezwykle malownicze. Przeważają sosny i brzozy. Świat zwierzęcy też nie jest bogaty [9].

Według legend na lokalnej Łysej Górze swoje sabaty urządzały okoliczne czarownice [2]. We wschodniej części obszaru znajduje się najdalej na wschód wysunięty kraniec Warszawy.

Obiekty, pomniki, tablice:

Pomnik Lotników

Pomnik administracyjnie znajduje się na terenie Warszawy, ale zwyczajowo wskazuje się jego lokalizację w Józefowie.

U podnóża Góry Lotnika (Airmen Hill) znajduje się symboliczna mogiła - pomnik trzech lotników [7]. Jest to upamiętnienie katastrofy Liberatora KG 939 A-Able z 31 Dywizjonu Bombowego Sił Powietrznych Południowej Afryki (SAAF) [4]. Samolot wystartował 14 sierpnia 1944 roku około 19:30 z lotniska z Brindisi we Włoszech [12], aby dokonać zrzutu dla walczącej Warszawy. W nocnym locie w akcji "Warsaw Concerto" brało udział poza nim 16 Liberatorów i 9 Halifaxów [10]. Po ominięciu burzy nad Tatrami dotarł nad Warszawę 15 sierpnia o 1:00 w nocy [12]. Maszyna dostała się pod silny ostrzał niemieckiej artylerii przeciwlotniczej. Pociski zniszczyły wieżyczkę w ogonie maszyny, gdzie zginęli siedzący tam strzelcy Leslie Mayes (miał 24 lata) i Herbert Hudson (21 lat). Mimo pożaru silnika załoga dokonała zrzutu [4] na Placu Krasińskich. Wtedy już trzy silniki już nie pracowały, paliło się poszycie kadłuba i obydwa skrzydła. Gdy jedyny pracujący jeszcze silnik także się zapalił [12], kapitan skierował samolot w kierunku linii sowieckich. Załoga wyskoczyła na spadochronach, a Liberator rozbił się w lesie. Podczas skoku zginął drugi pilot, porucznik Robert George Hamilton (21 lat), któremu nie otworzył się spadochron [4].

Pozostałych pięciu członków załogi uratowało się (dwóch ukryło się w lesie, trzech trafiło do Polaków). Z powodu przeszukiwania lasu przez Niemców dopiero dwa dni po katastrofie odnaleźli ich AK-owcy kapitana Bronisława Kowalskiego ps. Bufor. Ten przekazał ich Rosjanom. Początkowo byli przetrzymywani w peryferyjnej wiosce, mając jednak dostęp do wszelkich wygód, potem przewieziono ich do Moskwy, a po kilku tygodniach przez Stalingrad, Teheran i Kair wrócili do swojej bazy we Włoszech [4]. Straty wszystkich załóg w misji wyniosły 31%, co ograniczyło na pewien czas loty ze zrzutami [10].

Szczątki żołnierzy spalonych we wraku pochowano w jednej trumnie, w drugiej złożono ciało Hamiltona [4]. Strzelcy byli Brytyjczykami, porucznik pochodził z RPA [14]. Po wojnie prochy zmarłych złożono na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze żołnierzy Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Bronisław Kowalski na fragmencie blachy z rozbitego samolotu wyrył słowa " Ku czci poległym tragiczną śmiercią lotnikom angielskim w dniu 15 VIII 44 r. Polacy". Jeszcze w 1944 roku zbudował z kamienia małą grotę z figurą Matki Boskiej w miejscu katastrofy. Po kilku dniach kapliczka została jednak zniszczona przez nieznanych sprawców. Później postawiono w tym miejscu drewniany krzyż, u stóp którego złożono nieliczne szczątki samolotu [4].

14 sierpnia 1977 roku na stoku został odsłonięty potajemnie pomnik, który istnieje do dziś [4]. Na stożkowej betonowej podstawie umieszczony jest głaz narzutowy ze stylizowanym śmigłem. Całość otoczona jest metalowym płotkiem [7]. Pomnik ma tablicę z nazwiskami poległych lotników, która jest zawieszana jedynie podczas uroczystości, dla ochrony przed wandalami. Kowalski sam go zaprojektował, a jego poszczególne elementy wykonywał samodzielnie na terenie swojej posesji przez kilka miesięcy. Dwutonowy głaz został nielegalnie sprowadzony przez Macina Pyzla dzięki wsparciu członków koła PTTK. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele Ambasady Brytyjskiej, koła PTTK ze Starego Miasta i koła LOP w Michalinie [4].

Od 2019 roku organizowane są przez komitet społeczny uroczystości pod pomnikiem. Z inicjatywy Filipa Idzikowskiego powstała drewniana tablica z nazwiskami bohaterów, a nieco później kapliczka z obrazem „Liberatory nad Warszawą” i wizerunkiem krzyża na placu Krasińskich. W 2021 roku komitet został zarejestrowany jako „Liberator” i został oficjalnym opiekunem tego miejsca. W planach jest ustawienie przy pomniku dwóch tablic informacyjnych i kolejnej na Górze Lotnika, mural w centrum Warszawy przedstawiający Liberatora, budowa Wieży Lotników na 80-lecie Powstania Warszawskiego, rekonstrukcja pomnika oraz śmigła Liberatora oraz zagospodarowanie terenu (drzewa, krzewy, drewniane ławki, stoliki i stojaki na rowery) [15].

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:


XIX wiek

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Okres międzywojenny:


Okres międzywojenny

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Kamienna kapliczka

[1944] Kamienna kapliczka (źródło)

Odbudowa stolicy:


Odbudowa stolicy

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Krzyż w miejscu katastrofy

[1960] Krzyż w miejscu katastrofy (źródło)

Pomnik

[1978] Pomnik (źródło)

Pomnik

[1979] Pomnik (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:


XXI wiek

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Góra Lotnika

[2002] Góra Lotnika (źródło)

Fragment blachy z Liberatora

[2005] Fragment blachy z Liberatora (źródło)

Oznaczenie najdalej wysuniętego miejsca

[2008] Oznaczenie najdalej wysuniętego miejsca (źródło)

Tablice informacyjne (tymczasowe)

[2015] Tablice informacyjne (tymczasowe) (źródło)

Tablice informacyjne (tymczasowe)

[2015] Tablice informacyjne (tymczasowe) (źródło)

Miejsce pamięci

[2017] Miejsce pamięci (źródło)

Pomnik Lotników

[2017] Pomnik Lotników (źródło)

Pomnik lotników

[2018] Pomnik lotników (źródło)

Borowa Góra

[2018] Borowa Góra (źródło)

Pomnik Lotników

[2019] Pomnik Lotników (źródło)

Łysa Góra

[2020] Łysa Góra (źródło)

Łysa Góra

[2020] Łysa Góra (źródło)

Łysa Góra

[2020] Łysa Góra (źródło)

Szlaki

[2020] Szlaki (źródło)

Borowa Góra

[2020] Borowa Góra (źródło)

Borowa Góra

[2020] Borowa Góra (źródło)

Tabliczka

[2020] Tabliczka (źródło)

Teren pomnika

[2020] Teren pomnika (źródło)

Góra Lotników

[2021] Góra Lotników (źródło)

Góra Lotników

[2021] Góra Lotników (źródło)

Góra Lotników

[2021] Góra Lotników (źródło)

Góra Lotników

[2021] Góra Lotników (źródło)

Góra Lotników

[2021] Góra Lotników (źródło)

Wrzosowisko

[2021] Wrzosowisko (źródło)

Pomnik Lotników

[2021] Pomnik Lotników (źródło)

Pomnik Lotników

[2021] Pomnik Lotników (źródło)

Pomnik Lotników

[2021] Pomnik Lotników (źródło)

Pomnik Lotników

[2021] Pomnik Lotników (źródło)

Tabliczka

[2021] Tabliczka (źródło)

Tabliczka na głazie

[2021] Tabliczka na głazie (źródło)

Kompleks leśny

[2021] Kompleks leśny (źródło)

Borowa Góra

[2022] Borowa Góra (źródło)

Góra Lotników

[2022] Góra Lotników (źródło)

Pomnik Lotników

[2022] Pomnik Lotników (źródło)

Kompleks leśny

[2022] Kompleks leśny (źródło)

Opis przygotowano: 2021-01