Łaźnia Teodozji Majewskiej


Łaźnia Teodozji Majewskiej

Klasycystyczny gmach (warto zwrócić uwagę na zwieńczenie wejścia z płaskorzeźbą Neptuna i jego świty) to dzisiaj siedziba Uniwersytetu Warszawskiego i Akademickiego Radia Kampus. Wcześniej były tu szkoły: podstawowa tuż po wojnie, następnie ideologiczny ośrodek kształcenia PZPR oraz kino, a po transformacji ustrojowej słynne demokratyczne Liceum Bednarska. Natomiast przed I wojną światową w części frontowej budynku (bo na terenie za nim były kolejne posesje przy ulicach Mariensztat i Nowy Zjazd) mieścił łaźnię parową (z restauracją) Teodozji Majewskiej. Niektóre przewodniki podają, że był tu punkt poboru opłat mostowych (ul. Bednarską prowadził trakt na most), co nie jest prawdą.

bibliotekabibliotekarejestr zabytkówrejestr zabytkówtoaletytoaletyuczelnia wyższauczelnia wyższazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Bednarska, ulica Mariensztat, ulica Nowy Zjazd
  • Rok powstania:  1832-1835
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   9 m
  • Funkcja:  edukacyjna
  • Styl:  klasycyzm
  • Związane osoby: Gomulicki Juliusz Wiktor, Kropiwnicki Alfons, Majewska Teodozja, Majewski Stanisław, Maliński Paweł

Opis urbanistyczny:

Późnoklasycystyczny [5] budynek łaźni Teodozji Majewskiej (ul. Bednarska #2/4, nr hip. 2683) został zaprojektowany przez Alfonsa Kropiwnickiego. Architektonicznie nawiązuje do budynku komory wodnej znajdującej się na Pradze [1]. Budynek jest jednokondygnacyjny, o trzech ryzalitach dwukondygnacyjnych (dwóch skrajnych i środkową część wejściową), kryty dachem blaszanym dwuspadowym o ryzalitach bocznych czterospadkowych. Ryzalit środkowy jest wyższy od pozostałych i ma formę sześciokolumnowego wysuniętego portyku wejściowego, dźwigającego bogato rzeźbiony fronton [23] z płaskorzeźbą wykonaną przez Pawła Malińskiego [6]. Ukazuje ona kąpiący się w oceanie dwór Neptuna i Amfiryty, który otaczają m.in. konie morskie, węże, delfiny, ryby i trytony [5]. Inna spotykana nazwa kompozycji to Porwanie Prozerpiny przez Posejdona [1]. Na pierwszym piętrze pod portykiem znajduje się balkon. Przy zakończeniu skrajnych ryzalitów umieszczono wiszące latarnie, nawiązujące stylistycznie do całej ulicy. Na północ od starszej części fasadowej, dobudowano po II wojnie światowej parterowy gmach, połączony z częścią wejściową krótkim przejściem.

Jeszcze dalej na północ jest niezagospodarowany teren, który zajmuje ponad 8000 m2 (do początku XXI wieku było tu boisko, od 2014 roku parking). Uniwersytet Warszawski jest jego właścicielem od lat 90-tych XX wieku [5].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:

W XII wieku istniał tu wąwóz, którym płynął strumień do Wisły. Następnie strumień stał się ściekiem i wysypiskiem śmieci, a ulicę nazwano Gnojową. W XVIII wieku położono bruk, a 1770 roku ulica nazywana jest oficjalnie Bednarską. W latach 1775-1864 tuż obok tej posesji istniał most łyżwowy i Bednarska prowadziła na ten most [11].

XIX wiek:

Budynek łaźni wzniesiono w miejscu dawnego portu zimowego [17] w latach 1832-1835 z inicjatywy Stanisława Majewskiego. Majewski był przedsiębiorcą, inicjatorem tzw. handelków, czyli sklepów winno-kolonialnych z restauracją na zapleczu [1], m.in. na rogu ul. Bednarskiej i ul. Sowiej. Z uwagi na obecność przeprawy mostowej, droga była często uczęszczana. Jedną z potrzeb podróżnych była chęć kąpieli i Majewski wyczuł w tym interes [6].

Powstała w tym miejscu łaźnia parowa na kilkanaście osób oraz jednoosobowe gabinety parowe. Wodę czerpano z Wisły i oczyszczano w filtrach. Można było wziąć tu różnorodne kąpiele (ziołowe, żelazne, siarczane). Z tego powodu mówiono o budynku Dom Łaziebny [1]. Z łaźni mógł skorzystać każdy, cennik obejmował zarówno tanie kąpiele, jak i droższe indywidualne wraz z obsługą [13]. Na zapleczu Majewski założył restaurację. Na klientów czekały m.in. zając szpikowany z sałatą, cielęcina z kremą i huzarska, bigosik z kapłona, pekelflejsz na gorąco z chrzanem, sznycle po wiedeńsku, flaki i ryby [6].

Mimo sugestii w wielu źródłach, że urzędnicy pobierali tu opłaty za przejazd [10][11], budynek z mostem nie miał nic wspólnego [17]. Pobieraniu opłat służyła Komora Wodna na Pradze [10] (chociaż architektonicznie oba budynki są zbliżone do siebie).

Zanim jeszcze rozpoczęto budowę Stanisław Majewski dokonał cesji na rzecz swojej synowej Teodozji Majewskiej z Kowalewskich pod obowiązkiem wystawienia na placu łazienek [25]. W 1851 roku łaźnie zostały rozbudowane przez Jana Teofila Sbarboriego, ucznia H. Marconiego [17]. Obok budynku wzniesiono ustawioną frontem do Wisły niewielką oficynę [1], która mieściła prawdopodobnie mieszkanie właścicielki. Budynek rozebrano na początku XX wieku [9].

Gdy w 1864 otwarto Most Kierbedzia, drewniany most łyżwowy został zlikwidowany, a tym samym ul. Bednarska straciła znaczenie [12]. Teodozja Majewska zmarła w 1881 roku, przekazując łaźnię swym dzieciom [1]. Łaźnia swoją funkcję pełniła do około 1900 roku [17].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wylew Wisły

[1867] Wylew Wisły (źródło)

Okres międzywojenny:

W okresie międzywojennym na dzisiejszej posesji oprócz budynku przy ul. Bednarskiej znajdowały się też zabudowania bardziej na północ: o adresach ul. Mariensztat 1, 2, 3, 4, 5 i 7 oraz jeszcze dalej przy ul. Nowy Zjazd 2, 4, 6.

Kamienica przy ul. Mariensztat 1 stanęła w latach 80-tych XIX wieku. Została zburzona w 1944 roku. Ruiny usunięto, a w miejscu budynku zbudowano częściowo Wisłostradę. Zachowały się podziemia, które odkopano w 2016 roku. Zachowała się spiralna klatka schodowa, fragmenty schodów z piaskowca i metalowych balustrad czy przewód kominowy z metalowymi drzwiczkami, na których widnieje postać kominiarza z drabiną. Po badaniach piwnice zostały ponownie zasypane [24].

Przy ul. Mariensztat 3 mieszkał Wiktor Gomulicki, powieściopisarz i badacz dziejów Warszawy. W 1909 roku urodził się tu jego syn [14].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Bednarska 2/4

[1918] Bednarska 2/4 (źródło)

Gmach Łazienek Teodozji Majewskiej

[1919] Gmach Łazienek Teodozji Majewskiej (źródło)

Łaźnia

[1920] Łaźnia (źródło)

Kolumnada

[1935] Kolumnada (źródło)

Bednarska 2/4

[1938] Bednarska 2/4 (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Odbudowa stolicy:

Budynek łaźni został jedynie częściowo uszkodzony podczas Powstania Warszawskiego. Poważnie ucierpiał front z płaskorzeźbą. Portyk odbudowano przed 22 lipca 1953 roku [13]. Z tyłu dobudowano nowe skrzydło, mieszące Ośrodek Kształcenia Ideologicznego PZPR [6]. Sala, która służyła dygnitarzom z KC do specjalnych pokazów filmowych, została zaadaptowana w latach 90-tych XX wieku przez Grupę Adyton na Nocne Kino [16]. Z budynkiem kojarzone jest również działające tu pewnie w międzyczasie Kino Na Mariensztacie [15].

W latach 1954-1973 w budynku działała m.in. obecna Szkoła Podstawowa nr 41 im. Stanisława Staszica [1], którą kierowali kolejno: Piotr Grabowiecki, Maria Gajewska, Irena Gierwatowska, Anna Król. W szkole były 22 oddziały i uczęszczało ponad 600 uczniów [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wejście

[1947] Wejście (źródło)

Wejście

[1947] Wejście (źródło)

Wejście

[1947] Wejście (źródło)

Wejście

[1947] Wejście (źródło)

Plan Mariensztatu

[1949] Plan Mariensztatu (źródło)

Ul. Bednarska 2/4

[1953] Ul. Bednarska 2/4 (źródło)

Budynek

[1953] Budynek (źródło)

Ul. Bednarska 2/4

[1958] Ul. Bednarska 2/4 (źródło)

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Bednarska 2/4

[1970] Bednarska 2/4 (źródło)

Przemiany 1989-2000:

W latach 1990-2013 [20] w budynku mieściło się I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Maharadży Jam Saheba Digvijay Sinhji [1]. znane jako Liceum Bednarska [12]. Była to pierwsza niezależna szkoła w Polsce. Założyciele szkoły wywodzili się z kręgu opozycji demokratycznej, skupionego wokół Uniwersytetu Warszawskiego [20]. Pomysłodawczynią i pierwszą dyrektor była Krystyna Starczewska, która działała m.in. w KOR, w liceum był nauczycielem m.in. Jacek Kuroń [20]. Ideą szkoły, wypracowaną w 1988 roku, była atmosfera partnerskiej współpracy nauczycieli, uczniów i rodziców [20]. Liceum, jako drugie w Europie, uchwaliło własną konstytucję, a zasady w nim panujące opierały się na trójpodziale władzy: funkcję ustawodawczą pełni Sejm (szkolny, pierwsze demokratyczne wybory i uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Szkolnej miało miejsce w maju 1990 roku [20]), sądowniczą Sąd Szkolny, a wykonawczą Rada Szkoły [13]. Gdy zbiera się dostateczna liczba osób, szkoła uruchamia każdy rodzaj koła zainteresowań. W 2012 roku były to m.in. programowanie robota RCX 1.0, problematyka gender i queer oraz RPG [19].

W 1989 roku przeprowadzono egzaminy wstępne i przyjęto 60 uczniów. We wrześniu szkoła rozpoczęła działalność w czterech pokojach różnych domów akademickich SGGW: Adarze, Hiltonie, Dendrycie i Cezarze [20]. Pierwsze litery nazw akademików są wpisane w logo szkoły [19]. Postanowiono, że klasy będą otrzymywać nazwy a nie numery, i od tych domów nazywały się klasy pierwszego rocznika, zwanego Pierwotniakami. W lutym 1990 roku szkoła przeniosła się do budynku przy Bednarskiej. Kolejnym rocznikiem były Fuksy (fuksem było dostanie się do szkoły przy 12 kandydatach na miejsce) z klasami: Dżambla, Wenera, Triada i Zoolimp, a trzecim Śledzie z klasami Babilon i Rezerwat (24 kandydatów na miejsce). W 1993 roku pojawiła się waluta szkolna (bednary), którą przyznawano za prace na rzecz szkoły. W 1999 rok szkole po przeprowadzeniu referendum nadano patrona. W 2000 roku szkoła wygrała przetarg na drugi budynek przy ul. Raszyńskiej po zlikwidowanej Szkole Podstawowej nr 13 [20].

Szkoła przyciąga co roku setki chętnych. W rekrutacji do liceum przy ul. Bednarskiej podobno odpadły Marta Kaczyńska i Aleksandra Kwaśniewska, mimo że rok nauki kosztuje niemało, w 2012 roku blisko 12 tys. zł. Wśród uczniów reżyser Jan Komasa szukał inspiracji do filmu Sala samobójców [19].

Od 1990 roku działała tu szkoła językowa PERITIA, która funkcjonowała w budynku do 2014 roku [21]. W 1997 roku przeniesiono tu sekretariat Krajowego Forum Oświaty Niepublicznej [18]. Od 2005 roku jest to siedziba Akademickiego Radia Kampus [1]. Od 2009 roku o budynek zaczął upominać się Uniwersytet Warszawski [13], który był właścicielem. O pozostawienie liceum w tej siedzibie walczyli uczniowie, nauczyciele i absolwenci. Uczelnia chwilowo ugięła się [19], jednak ostatecznie liceum zostało przeniesione [13].

XXI wiek:

12 października 2015 roku oddano po generalnym remoncie dawne Łaźnie Teodozji Majewskiej [4]., które stały się siedzibą Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego [1], przeniesionego z budynku przy ul. Nowy Świat 69 [4]. Prace remontowe prowadziła firma Pamar z Warszawy. Polegały m.in. na osuszeniu murów, wymianie pokryć dachowych, osuszeniu murów, renowacji wnętrz i elewacji. Odrestaurowano też efektowną salę na piętrze o ścianach i filarach w barwie malachitu. Powstała w latach 50-tych XX wieku na potrzeby PZPR [8]. Koszt rewitalizacji wyniósł ok. 10 mln zł. Na parterze i pierwszym piętrze zaplanowano sale wykładowe i sale ćwiczeniowe, a w piwnicach bufet i pomieszczenia magazynowe [3]. Powstało dobrze wyposażone Laboratorium Badań Medioznawczych [1]. Od września 2016 roku jednostka została przekształcona w Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego [1].

W północnej części działki planuje się rozbudowę o dwa nowe gmachy. Ich projekt powstał w Pracowni Architektonicznej BNS jeszcze w 2002 roku. Budynek w miejscu boiska miałby mieć trzy kondygnacje, skośny dach i nawiązywać do klasycystycznej architektury. W kompleksie mają znaleźć się dwa studia radiowe, jedno telewizyjne i cztery pomieszczenia redakcyjne Akademickiego Radia Kampus [22] oraz aule dla 200 osób na pierwszym i drugim poziomie, sale wykładowe oraz seminaryjne, pracownie komputerowe, gabinety naukowe, a także dwupoziomowy garaż podziemny. Do budynku

miałbyby prowadzić dwa wejścia, jedno od Mariensztatu, drugie od Wybrzeża Kościuszkowskiego [25].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budynek przed remontem

[2007] Budynek przed remontem (źródło)

Projekt rozbudowy

[2009] Projekt rozbudowy (źródło)

Widok od ul. Dobrej

[2010] Widok od ul. Dobrej (źródło)

Balkon

[2010] Balkon (źródło)

Narożnik

[2010] Narożnik (źródło)

Tympanon

[2010] Tympanon (źródło)

Front

[2010] Front (źródło)

Front

[2012] Front (źródło)

Zdobienia balkonu

[2012] Zdobienia balkonu (źródło)

Widok od ul. Dobrej

[2013] Widok od ul. Dobrej (źródło)

Remont

[2014] Remont (źródło)

Remont

[2014] Remont (źródło)

Remont

[2014] Remont (źródło)

Remont

[2014] Remont (źródło)

Projekt rozbudowy - przekrój

[2014] Projekt rozbudowy - przekrój (źródło)

Budynek łaźni - front

[2015] Budynek łaźni - front (źródło)

Budynek łaźni - klatka schodowa

[2015] Budynek łaźni - klatka schodowa (źródło)

Budynek łaźni - tympanon

[2015] Budynek łaźni - tympanon (źródło)

Widok od podwórza

[2015] Widok od podwórza (źródło)

Oddanie budynku po remoncie

[2015] Oddanie budynku po remoncie (źródło)

Oddanie budynku po remoncie

[2015] Oddanie budynku po remoncie (źródło)

Oddanie budynku po remoncie

[2015] Oddanie budynku po remoncie (źródło)

Projekt rozbudowy

[2015] Projekt rozbudowy (źródło)

Kamienica przy ul. Mariensztat 1

[2016] Kamienica przy ul. Mariensztat 1 (źródło)

Kamienica przy ul. Mariensztat 1

[2016] Kamienica przy ul. Mariensztat 1 (źródło)

Kamienica przy ul. Mariensztat 1

[2016] Kamienica przy ul. Mariensztat 1 (źródło)

Balkon

[2016] Balkon (źródło)

Fasada

[2016] Fasada (źródło)

Wejście

[2016] Wejście (źródło)

Wejście

[2016] Wejście (źródło)

Wejście

[2016] Wejście (źródło)

Radio Campus

[2016] Radio Campus (źródło)

Budynek łazienek Teodozji Majewskiej

[2016] Budynek łazienek Teodozji Majewskiej (źródło)

Budynek dawnej Łaźni

[2017] Budynek dawnej Łaźni (źródło)

Sala w gmachu

[2017] Sala w gmachu (źródło)

Sala w gmachu

[2017] Sala w gmachu (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii

[2018] Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii (źródło)

Opis przygotowano: 2019-03