Katedra pw. św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika (ul. Floriańska #3) ustawiona jest frontem do Placu Weteranów 1863 roku. Na północ od świątyni znajduje się wolnostojące jednokondygnacyjne zejście do podziemi, wybudowane ok. 2008 roku. Za świątynią jest duża plebania wraz z kancelarią. Kolejnym budynkiem wzdłuż ul. Floriańskiej jest Akademik Praski. Od ul. Sierakowskiego znajduje się trzykondygnacyjny Dom Kapłański, a w głębi posesji wydłużony, dwukondygnacyjny w części centralnej pawilon użytkowy, pełniący role garaży.

Do czasu budowy Świątyni Opatrzności Bożej (która ma taką samą wysokość, 75 metrów) był to najwyższy kościół w Warszawie [17].

Świątynia to kościół parafialny o randze bazyliki mniejszej i funkcji katedry diecezji warszawsko-praskiej [12]. Jest to też Sanktuarium Miłosierdzia Bożego [77]. Dla upamiętnienia św. Faustyny, każdego piątego dnia miesiąca oraz w święto Miłosierdzia Bożego od 5 października 1975 roku odprawiane są uroczyste nabożeństwa [7]. Nazywana jest skrótowo Katedrą Praską [13] albo Katedrą św. Floriana [9]. Strzeliste wieże z miedzianymi kopułami, pokrytymi zielonkawą patyną, są jedną z wizytówek warszawskiej Pragi [6]. Parafia liczy ok. 12000 wiernych [60].

Przed II wojną światową funkcję administratora pełnili proboszczowie prascy (była to wówczas wspólna parafia Matki Bożej Loretańskiej przy kościele św. Floriana na warszawskiej Pradze). Byli to m.in. ks. Ignacy Dudrewicz, ks. Ignacy Kłopotowski (1919-1931), ks. Jan Poskrobko (1931- ok. 1939) [68]. Od momentu erygowania parafii kolejnymi proboszczami byli ks. Franciszek Garncarek (1941-1943), ks. Feliks de Ville (1943-1957) ksiądz Stanisław Wierzejski (1958-1986), ks. Henryk Chudek (1986-1989), ks. Mirosław Mikulski (1989-1996), ks. Adam Krukowski (1996-2009), ks. Marek Solarczyk (2009-2011), ks. Bogusław Kowalski (2011-2020), ks. Piotr Stępniewski (2020-) [60][61][62][63][64][65][66][67][77].

Przy parafii działa chór Musica Sacra. Powstał w 2002 roku, a od 2004 roku funkcjonuje jako Chór Katedry Warszawsko-Praskiej [18]. W świątyni odbywa się Ogólnopolski Konkurs Chórów Kościelnych CAECILIANUM [10]. Na potrzeby realizowanego kultu Miłosierdzia Bożego Maria Smętkiewicz ułożyła specjalną melodię do Koronki Miłosierdzia Bożego [7].

Świątynia jest katedrą powstałej w 1992 roku diecezji warszawsko-praskiej [1]. Patronką diecezji jest Matka Boża Zwycięska [61]. Biskupami diecezji byli kolejno Kazimierz Romaniuk (1992-2004), abp Sławoj Leszek Głódź (2004-2008), abp Henryk Hoser (2008-2017), bp Romuald Kamiński (2017-) [69]. Symbolem diecezji jest krzyż wpisany w kontury katedry. Logotyp zaprojektował kleryk Mateusz Kania [16].

Przy ul. Floriańskiej 3 mieści się siedziba diecezjalnego Radia Warszawa. Jest to jedna z najstarszych rozgłośni katolickich w Polsce. Nadaje w paśmie 106.2 FM w promieniu 80 km. Stacja rozpoczęła emisję 1 października 1991 roku w parafii Matki Bożej Dobrej Rady w Miedzeszynie jako Katolickie Radio Warszawa. Decyzją bp. Kazimierza Romaniuka zostało w 1996 toku przekształcone w Radio Warszawa Praga i przeniesione do kurii biskupiej na ul. Floriańską. Pod koniec 2006 roku stacja wróciła do pierwotnej nazwy. Kolejnymi dyrektorami byli ks. Tadeusz Łakomiec (1991-1995), ks. Maciej Chibowski (1995-2008), ks. Piotr Bury (2008-2009), ks. Grzegorz Walkiewicz (2009-2019), ks. Mariusz Wedziuk (2019-) [27].

Mieści się tu też wiele instytucji diecezjalnych jak Duszpasterstwo Młodzieży Diecezji Warszawsko-Praskiej [38] czy Wydział Nauki Katolickiej Diecezji Warszawsko-Praskiej [58].

Bryła

Kościół jest złożony z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu, transeptu i dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie [37]. Bazylikowy kościół jest neogotycki (widoczne są nawiązania do gotyku mazowieckiego [8]) z charakterystycznym dla tego stylu, ale rzadkim w Polsce systemem łuków przyporowych podtrzymujących boczne elewacje świątyni [12]. Do ozdobienia wykorzystano ornamenty kamieniarskie, które pokrywają wieże, dachy i przód budynku [1]. Liczne maswerki, rozety, sterczyny i profilowana cegła wzbogacają bryłę świątyni, a przestronne wnętrze sprawia wrażenie monumentalnego. Efekt potęguje duża ilość blend, sugerujących istnienie rozbudowanego systemu empor, arkad i przejść [59]. Świątynia jest traktowana przez znawców architektury jako wzorcowa w polskiej architekturze sakralnej [1].

Elewacje kościoła opięte są uskokowymi przyporami (ozdobionymi blendami i dwuspadowymi daszkami dźwigającymi zewnętrzne łuki przyporowe [4]), z których wyrastają łuki oporowe. Między nimi rozmieszczone są ostrołukowe okna, zwykle trójdzielne z maswerkami [37]. Cokół jest niewielki, sfazowany. Pod oknami naw bocznych oraz blendami transeptu widać profilowany gzyms z ząbkami, a w zwieńczeniu wszystkich naw oraz pod oknami drugiej kondygnacji transeptu profilowany gzyms z ząbkami wsparty na uskokowych kroksztynach. Ponad gzymsem wieńczącym nawy głównej dodano ażurowy wycinany z blachy fryz o motywach trójliści (zachowany fragmentarycznie) [4].

Po bokach prezbiterium dobudowane są prostokątne przybudówki, od północnego wschodu kaplica przedpogrzebowa, od południowego wschodu zakrystia [4]. Zakrystia jest dwukondygnacyjna. Na poziomie I kondygnacji ma dwie osie, a na poziomie II kondygnacji trzy osie. Wszystkie okna są ostrołukowe, oprofilowane, w elewacji południowej na poziomie I kondygnacji dwudzielne z rozetą u góry, ujęte ostrołukową arkadą. Portal w zakrystii został umieszczony w ostrołukowej oprofilowanej arkadzie z przeszklonym nadświetlem, a w kaplicy przedpogrzebowej w takiej samej arkadzie ujętej trójkątnym szczytem [4].

Ściany transeptu zwieńczone są uskokowymi szczytami ze sterczynami i szczycikami [37]. W kaplicy przedpogrzebowej i zakrystii szczyty są trójkątne, podzielone sześcioma przekątnie ustawionymi, wiązkowymi sterczynami pomiędzy którymi znalazły się ostrołukowe oprofilowane blendy arkadowe. Na zakończeniu ramion transeptu użyte zostały szoty schodkowe podzielone sterczynami, w dolnej partii z wpisaną w łuk w ośli grzbiet ostrołukową arkadą w której występują ostrołukowe blendy, a w nich bardzo wąskie ostrołukowe okienka oraz w zwieńczeniu tondo z motywem trójliścia [4]. Nawa główna, ramiona transeptu i prezbiterium nakryte są dachami dwuspadowymi [37], nad nawami bocznymi dachy są pulpitowe, a nad baptysterium dach ośmiospadowy, namiotowy [37]. Podpory i sklepienia są żelbetowe, a konstrukcja dachu stalowa [4].

Z przodu bazyliki znajdują się dwie wieże [53] na rzucie kwadratu [4], ujęte skarpami ze sterczynami, podzielone ostrołukowymi blendami w kondygnacji (z najwyższą kondygnacją ażurową), zwieńczone trójkątnymi szczytami i przykryte zielonymi stożkowymi iglicami z krzyżem na zwieńczeniu [4], łącznie o wysokości 75 metrów [7]. Na skrzyżowaniu nawy głównej i transeptu znajduje się sygnaturka, zwieńczona po wojnie koroną Najświętszej Marii Panny [21] w połowie wysokości hełmu [4]. Pierwotnie znajdował się na niej dwumetrowy krzyż zaprojektowany przez Dziekońskiego [12]. Po obu stronach prezbiterium są dwie ośmioboczne wieże, w górnej partii ażurowe [4], zwieńczone ostrosłupowo [37]. Znajdują się w nich schody [14]. Wszystkie wieże zostały zwieńczone ośmiobocznymi, wysokimi hełmami z krzyżem [4], ujętymi na krawędziach półwałkami z pseudopełzanką oraz przecinającymi je poziomymi pasami [8].

W wieżach kościoła wiszą trzy dzwony, z ludwisarni w Węgrowie, ufundowane przez parafian i poświęcone przez kard. Wyszyńskiego w 1965 roku [77].

Transept ma dwie kondygnacje, na pierwszej znajdują się po dwie ostrołukowe, otynkowane blendy, a na drugiej wielkie okna [4]. Od zewnątrz, na zamknięciu transeptu, zamieszczone zostały dwie rzeźby patronów kościoła, które przetrwały II wojnę światową: św. Michała Archanioła oraz św. Floriana. Wykonał je Teodor Skonieczny w 1894 roku [53] dzięki ofiarom dwu mieszkańców Pragi: Michała Podhorskiego (św. Michał od północy) oraz Henryka Pianczyńskiego (św. Florian od południa) [12]. Rzeźby ujęte zostały ujęte od góry ostrołukową arkadą zamkniętą dwuspadowym daszkiem [4].

Na wysokości kruchty, z prawej strony świątyni, znajduje się w niszy figura Chrystusa. Jest to pełnowymiarowa metalowa rzeźba ukazująca Jezusa Miłosiernego, z uniesioną ręką i promieniami wychodzącymi z serca. Stoi na kamiennym postumencie na którym umieszczono metalową wstęgę ze słowami Jezu Ufam Tobie. Całość odgrodzona jest balustradą.

Po przeciwnej stronie, z lewej strony świątyni, we wnęce umieszczony został prosty, drewniany krzyż.

Nocą świątynia jest podświetlona [21].

Fasada

Fasada jest dwuwieżowa, trójkondygnacyjna, podzielona na trzy osie uskokowymi podporami. Kondygnacje oddzielone są profilowanymi gzymsami na ząbkach i uskokowych wspornikach, zamkniętymi pulpitowymi daszkami. Na pierwszej kondygnacji znajdują się trzy zamknięte trójkątnie portale wejściowe. Są one ostrołukowe, zwieńczone trójkątnym szczytem (wimpergami [37]). Środkowy portal jest wyższy i szerszy od pozostałych [4]. Umieszczono nad nim mozaikę z postacią Chrystusa trzymającego Pismo Święte [1], a w szczycie zamontowano okrągły zegar. Po obu stronach portal flankowany jest przez dodatkowe trzypoziomowe przypory, zwężające się ku górze. Znajdują się na nich tablice upamiętniające rangę bazyliki mniejszej (po prawej stronie) oraz wizytę Jana Pawła II (po lewej stronie).

Drzwi są dwuskrzydłowe, obite blachą, ozdobione przecinającymi się ukośnie listwami, motywem krzyża oraz literami "F" i "M" [4].

Nad portalem po lewej stronie znalazł się herb pierwszego biskupa warszawsko-praskiego Kazimierza Romaniuka (z sentencją In Te Confido). Nad portalem po prawej stronie umieszczono mozaikę z herbem Pragi [1]. W herbie w punkcie centralnym znajduje się Matka Boska objawiona w Domku Loretańskim, trzymanym przez anioły. Niżej mamy herb Ogończyk, należący do biskupa Michała Działyńskiego, założyciela praskiej jurydyki, a pod nim herb Kapituły Kamienieckiej na Podolu, czyli dwa klucze a między nimi miecz. Po bokach insygnia władzy biskupiej: pastorał i infuła [6]. Oba portale boczne w trójkątnym szczycie mają rozetę. Na podporach między portalami znajdują się dwa owalne herby: po prawej biskupa Romualda Kamińskiego, po lewej papieża Franciszka.

Na poziomie drugiej kondygnacji znajduje się pośrodku fasady oprofilowana rozeta z dwiema smukłymi, ostrołukowymi blendami po bokach oraz powyżej trzy ostrołukowe mniejsze okna arkadowe o wspólnym gzymsie, w dolnej części podzielone wąskimi ostrołukowymi blendami. Na osiach wież na tym poziomie znajdują się wielkie ostrołukowe okna, trzyczęściowe, z rozetą pod kluczem. Poziom bocznych przypór kończy cię tutaj ostro blendami [4]

Na trzeciej kondygnacji w części centralnej umieszczono trójkątny szczyt, podzielony sterczynami i ujęty fryzem arkadowym. Trzy okna, z których środkowe jest dwukrotnie wyższe, mają na dole przedłużenie osi w formie blend. Boczne mniejsze szczyty osłaniające wieże, po bokach sterczynami. Część centralną zajmuje ostrołukowa arkada z oknem dwudzielnym i powyżej oknem kolistym [4].

Wnętrze

Świątynia może pomieścić ok. 8000 wiernych [3]. Wnętrze jest ceglane, nieotynkowane [12], dominujące barwy to biel i czerwień [1]. Świątynia w latach 90-tych XX wieku uzyskała nowy wystrój. Powstały nowe ołtarze, stalle, ławki czy posadzka [54]. Nawiązaniem do przedwojennego wystroju jest taki sam układ witraży w prezbiterium. Po tych samych stronach są wizerunki św. Wojciecha, św. Stanisława i św. Kazimierza [1].

Portale na ścianie zachodniej, na zakończeniu naw bocznych oraz u wejścia do baptysterium zostały zamknięte łukiem odcinkowym, oprofilowane półwałkiem i ujęte ceglanym obramieniem. Po bokach portalu głównego w takim samym obramieniu niższe i węższe wnęki. W prezbiterium od północy i południa widać prostokątne otwory w obramieniu. Drzwi są jedno lub dwuskrzydłowe, drewniane, w portalu głównym z dekoracją kwadratowych, oprofilowanych płycin, pozostałe częściowo przeszklone [4].

W nawie głównej, kruchtach, w prezbiterium i w wewnętrznych przęsłach transeptu sklepienia są krzyżowo-żebrowe, natomiast na skrzyżowaniu naw i w aneksach przy prezbiterium są gwieździste. Na zakończeniu prezbiterium sklepienie gwiaździste ma żebra zbiegające się promieniście. Na zakończeniu ramion transeptu jest pięciopodporowe, dziewięciopolowe. W przęśle międzywieżowym zastosowano strop belkowy [4]. Sklepienia nawy wsparte są na potężnych filarach. Ściany nawy głównej podzielone są na trzy kondygnacje. W dolnej kondygnacji są ostrołukowe arkady, powyżej ślepe triforia, a w trzeciej kondygnacji ostrołukowe okna trójdzielne z kolistymi maswerkami [37].

Witraże zostały wykonane przez Andrzeja Skalskiego w latach 1997-2002 z inicjatywy bpa Kazimierza Romaniuka (bpa Sławoja Leszka Głodzia [53]), który zażyczył sobie, aby dekanaty w diecezji warszawsko-praskiej przygotowały po jednym z witraży dla kościoła katedralnego [12]. Witraże w transepcie w nawie głównej od wschodu to: św. Cecylia (dar Parafii Chrystusa Króla), św. Jan Bosko (dar księży Salezjanów), św. Wit (dar gminy i parafii Karczew), Matka Boża Królowa Polski oraz scena 27 Dywizji AK (Otwock), Najświętsza Maryja Panna w Wielgolesie (Dekanat Siennicki), Matka Boża z Lourdes, św. Faustyna oraz miejscowości z nią związane (Głogowiec, Łódź, Żytnia, Płock, Łagiewniki), sceny z diecezji, św. Józef (dar mieszkańców miasta i gminy Wołomin), dar miasta Legionowa. Witraże w transepcie i nawie głównej od zachodu: Bitwa Warszawska (Radzymin), Bazylika Parafii św. Trójcy w Kobyłce, św. Faustyna oraz miejscowości z nią związane (Głogowiec, Łódź, Żytnia, Płock, Łagiewniki) (kopia witraża w przeciwległym ramieniu transeptu), sceny z diecezji (kopia witraża w przeciwległym ramieniu transeptu), św. Antoni (Mińsk Mazowiecki), Matka Boża Loretańska (Parafia Matki Bożej Loretańskiej), Dekanat Rembertów, św. Izydor (Dekanat Zielonka) św. Jan Kanty (Dekanat Legionowski) oraz święty. Witraże w prezbiterium: św. Kazimierz, św. Stanisław, św. Florian, św. Archanioł Michał, niezidentyfikowany święty i św. Wojciech.

Na poziomie prawej nawy jest tylko jeden witraż, na trzeciej osi, z wizerunkiem (zapewne) Mojżesza. W lewej nawie są to kolejno witraże związane z rzemiosłem. Pierwszy został ufundowany przez murarzy z cmentarza bródnowskiego, kolejny przedstawia św. Mikołaja patrona kupców, następny ma herb Mazowsza i wkomponowany w niego herb syrenki (ufundowała go Mazowiecka Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości). Czwarty to wizerunek św. Floriana (ufundowany przez komendanta głównego straży pożarnych).

57-głosowe organy powstały pierwotnie dla katedry św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście [37]. Budowę rozpoczęła w latach 60-tych XX wieku firma Kruszewski pod kierunkiem prof. Możdżonka. Zakupiono w Niemczech wiatrownice, piszczałki językowe i inne części. Po nieudolnych próbach montażu firma została odsunięta od prac. Następnie prace kontynuował Józef Łęgowski. W 1986 roku administratorzy archikatedry, będąc niezadowolonymi z dzieła, postanowili instrument sprzedać do kościoła św. Floriana. Organy zostały zamontowane w 1987 roku, a prace usprawniające prowadził A. Nagalski. W 1998 roku bp Romaniuk oczekując wizyty Ojca Świętego postanowił przebudować instrument. Konkurs wygrała firma Zych. Prace polegały na całkowitym demontażu organów i ponownym zmontowaniu ich w nowej szafie z nowym prospektem. Został wymieniony stół gry, całkowicie zmieniono system zasilania powietrzem. Ustalono nowe ciśnienia, prospekt przyozdobiono Trąbką hiszpańską i nowymi piszczałkami Pryncypałów. Stół gry umieszczony został przed szafą organową (grający siedzi twarzą do prezbiterium). Dokonano całkowitej zmiany instalacji sterowania wiatrownic, dokonano nowej intonacji i strojenia. Organy mają 60 (57) głosów, skalę manuałów C-a3 i skalę pedału C-g1. Traktura gry i rejestrów jest elektryczna. Manuał I (Pryncypał 16, Pryncypał 8, Gemshorn 8, Rurflet 8, Oktawa 4, Róg nocny 4, Gedeckt 4, Kwinta 2 2/3, Szpicflet 2, Dzwonki 2x, Alikfoty 2-3x, Mixtura 5-6x, Fagot 16, Trompet 8, Trąbka hiszpańska 8, Trąbka hiszpańska 8), Manuał II (Kwintadena 8, Flet Kryty 8, Pryncypał 4, Rurflet 4, Oktawa 2, Gemshorn 2, Kwinta 1 1/3, Tercjan 2x, Sedecima 1, Acuta 4-7x, Niedźwiedź 8, Szałamaja 4, Trąbka hiszpańska 8, Dulcjan 16, Obój 8, Trąbka hiszpańska 8) Manuał III (Bourdon 16, Pryncypał 8, Salicet 8, Flet stożkowy 8, Pryncypał 4, Flet 4, Nasard 2 2/3, Flet leśny 2, Siflet 1, Tercja 1 3/5, Kornet 4-5x, Mixtura 5x, Cymbel 3x, Trompet 4, Kornet 2) Pedał (Pryncypał 16, Subbas 16, Echobas 16. Oktawbas 8, Szpicflet 8, Fletbas 8, Chorał 4, Rurflet 4, Róg nocny 2, Mixtura 7-8x, Sordun 32, Puzon 16, Trompet 8). Połączenia: III-II, II-I,III-I, III-P,II-P,I-P, a pomoce: Setzer, Żaluzja manuału III [50].

Prezbiterium

Prezbiterium jest szerokości nawy głównej, jednoprzęsłowe, zamknięte trójbocznie z sześciobocznym obejściem. W prezbiterium zachowano podział ścian na trzy kondygnacje gzymsem na kostkach oraz gzymsem kordonowym. Na drugiej kondygnacji widoczna jest galeria otwarta ostrołukowymi arkadami wspartymi na dostawionych do prostokątnych filarów kolumienkach o liściastych głowicach. Na trzeciej kondygnacji na zamknięciu prezbiterium znajduje się blenda okienna (również trzyczęściowa), pozostałe okna są otwarte [4].

Dwukondygnacyjne obejście prezbiterium zostało opięte dwuskokowymi szkarpami. Na pierwszej kondygnacji znajdują się wąskie, ostrołukowe, rozglifione okna, a na drugiej przeszklone ostrołukowe triforium (w osiach skrajnych biforium). W prezbiterium na ścianach bocznych okna są takie same jak w nawie głównej, a na zamknięciu ostrołukowa arkada wsparta na pilastrach pośrodku z wpisaną blendą, zamknięta łukiem trójlistnym ostrym w której znalazł się krzyż na cokole. Pod oknami widać ślepe ostrołukowe arkadki [4].

W latach 1995-1996 wyposażono prezbiterium, ustawiając nową, wykonaną we Włoszech mensę ołtarza głównego oraz tron dla biskupa ordynariusza [59]. Główny stół ofiarny przywieziono z Werony [39]. Znajduje się w centrum absydy na niewielkim okrągłym podwyższeniu. Został wykonany w 1996 roku [12]. Dalej w głębi po obu stronach są trzyrzędowe stalle dla służby liturgicznej. Na ścianie zamykającej absydę znalazł się ukrzyżowany Chrystus, a po jego bokach figury Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty [54], być może pochodzące z belki tęczowej innej świątyni [59]. Obok krucyfiksu ustawiono krzesło, a przy zejściu z prezbiterium, dość daleko przed ołtarzem, niewielką ambonę.

W prezbiterium na służkach zachowały się fragmenty pierwotnej polichromii [4].

Ołtarze boczne

18 marca 1944 roku proboszcz ks. Feliks de Ville podpisał z firmą Fabryka Wyrobów Stolarskich Edwarda Wrzesińskiego Synowie umowę na wykonanie ołtarza głównego. Planowano, że przestrzenny ołtarz z dwoma szeregami kolumn, w środku których miała znajdować się figura, będzie wykonany w stylu gotyckim. Projekt ołtarza przygotował Zdzisław Mączeński. Prace przy budowie ołtarza rozpoczęto w 1944 roku, a termin wykonania przewidziano na dwanaście miesięcy. Wybuchło jednak Powstanie Warszawskie, a Niemcy po jego upadku postanowili wysadzić świątynię. Do tego czasu udało się wykonać 30% z zaplanowanej pracy za kwotę 156 tys. zł. Wykonawca zwrócił parafii nieukończone dzieło. Feliks de Ville sugerował montaż ołtarza w innym kościele, jednak ostatecznie przeniesiono wykonane elementy pod kaplicę parafialną, gdzie przeleżały do 1998 roku [72].

Kiedy powstała diecezja warszawsko-praska, ks. Lucjan Święszkowski odnalazł dokumentację głównego ołtarza. Postanowiono wykonać z zachowanych elementów dwa boczne ołtarze. Wówczas w kościele znajdowały się powojenne prowizoryczne ołtarze wykonane z dykty, które spróchniały i wymagały rozbiórki. Nowe boczne ołtarze zaprojektował w 1997 roku arch. Albert Rozner. W 1998 roku materiał trafił do wykonawcy. Był to Zbigniew Wrzesiński, syn Kazimierza Wrzesińskiego, który przyjął zamówienie w 1944 roku. Z braku funduszy elementy oczekiwały kilka lat w Otwocku, a ołtarze zostały ostatecznie wykonane w 2002 roku. Ołtarze ufundował (i poświęcił) bp Kazimierz Romaniuk 3 października 2002 roku [72].

Ołtarze są utrzymane w stylu neogotyckim [59]. W prawym ołtarzu znajduje się współczesny obraz "Św. Antoni Padewski" autorstwa Zofii Grabskiej, zaś obok umieszczone jest na ścianie popiersie ks. Ignacego Kłopotowskiego z relikwiarzem z jego zabalsamowanym sercem [59]. Ściany ozdobione są obrazami: „Uczta w Emaus” Jana Ter Borcha z XVII wieku [39]. Przed ołtarzem ustawiono rzeźbę Matki Bożej Fatimskiej.

W lewym ołtarzu znajdują się obrazy: "Jezu Ufam Tobie", "Św. Faustyna" i "Matka Boża Nieustającej Pomocy", złocona figura św. Floriana oraz popiersie papieża Jana Pawła II [59]. Obraz Jezu Ufam Tobie został namalowany w 1953 roku przez Bolesława (Bronisława [77]) Rutkowskiego w Częstochowie. Przedstawia Jezusa Zmartwychwstałego z promieniami wychodzącymi z Serca. W tle obrazu umieszczono część odbudowywanego wówczas kościoła [7].

Kruchta

Kruchta otwarta jest do nawy półkolistą, oprofilowaną arkadą. Nad nią znajduje się chór muzyczny, wydzielony od strony nawy głównej szeroką, ostrołukową arkadą, na dole z pełną balustradą podzieloną ostrołukowymi blendami [4].

W zachodniej części kruchty znajduje się kaplica adoracji Najświętszego Sakramentu. Pomieszczenie ma osobne wejście, dzięki czemu pogrzeby i śluby nie powodują zamknięcia kaplicy. Jest w niej 16 miejsc do klęczenia, dostawiane są też krzesła. Monstrancję chroni gruba szyba z zarysem wizerunku Maryi i Jezusa przechodzącego płynnie w drzewo przy którym Jezus modlił się w ogrodzie oliwnym. Całość cechuje się prostym, ale jednocześnie bardzo sakralnym charakterem. Kaplica została poświęcona 27 kwietnia 2014 roku przez abp Henryka Hosera. Zaprojektował ją Mariusz Drapikowski [75].

We wschodniej części kruchty umieszczono za kratą krucyfiks. Pochodzi on z kaplicy, znajdującej się kiedyś w kaplicy Przemienienia Pańskiego [39], mieszczącej się w sąsiadującym z kościołem Szpitalu Praskim (kaplica uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej [21]) [54]. Krzyż uznawany jest przez mieszkańców Pragi za słynący cudami [59]. Od momentu przeniesienia do świątyni dwa razy był niszczony [22]. W 1986 roku nieznany sprawca rzucił się na niego z młotkiem wzywając szatana [12] i sprofanował figurę Chrystusa, rozbijając ją na kawałki. W prace renowacyjne zaangażowali się członkowie wspólnot parafialnych. Krzyż został zrekonstruowany i umieszczony ponownie w kruchcie w 1987 roku. Za drugim razem sprawca uszkodził fragment figury w 1997 roku, kradnąc wiszące przy niej wota. Uszkodzenia usunięto w ciągu miesiąca [29].

W centralnej części kruchty, po wejściu przez główne drzwi, znajdują się tablice pamięci Bolesławy Lament, polskich olimpijczyków (zamordowanych przez NKWD w Charkowie i Katyniu w 1940 roku [37]), Józefa Piusa Dziekońskiego z wizerunkiem w medalionie, popiersie ks. Ignacego Dudrewicza oraz tablica pamięci „Strażakom polskim rycerzom św. Floriana poległym w walce o wolność i niepodległość Polski oraz tym którzy zginęli w akcjach ratowniczych służąc Bogu i ludziom. Warszawa 1994”. Nad ostatnią tablicą znajduje się orzeł i miedziane ryciny, pod tablicą odznaki strażackie.

Nawy boczne

Wnętrze bazylikowe, nawa główna, prezbiterium i transept; jednakowej wysokości. Nawa główna i boczne ściany transeptu rozczłonkowane są wiązkowymi służkami zakończonymi płaskim pasem kapitelowym, poziomo podzielone profilowanym gzymsem kordonowym. Na poziomie pierwszej kondygnacji są otwarte do naw bocznych obustronnie oprofilowanymi ostrołukowymi arkadami wspartymi na sześciobocznych filarach. W blendach osadzono trzy ostrołukowe okna (środkowe niższe) oraz w zamknięciu w zamknięciu trzy okna koliste. Na zamknięciu naw bocznych portale prowadzące do kaplic. W transepcie na drugiej kondygnacji w rozdzielonych wiązką służek blendach również znajdują się trzy ostrołukowe okna, a w zwieńczeniu pięciolistna rozeta z witrażem. Przęsła w nawie głównej, prezbiterium i transepcie są na rzucie prostokąta, w bocznych i na skrzyżowaniu naw kwadratowe. Ściany tynkowane, a podpory żebra sklepienia i obramienia otworów wykonane w cegle. Posadzka ułożona z płytek marmurowych [4].

W prawej nawie na przejściu do kruchty znajdują się tablice: pamięci poległych profesorów oraz wychowanków IV Gimnazjum Miejskiego istniejącego w latach 1901-1950 oraz pamięci Zofii Łabusiewicz. Przy pierwszym oknie od strony kruchty znajduje się złota tablica z promieniami.

Na zakończeniu prawej nawy znajduje się kaplica chrzcielna z wizerunkami patronów kościoła, obrazem św. Michała Archanioła i barokową figurą św. Floriana [54] która podczas wojny zawędrowała do świątyni [47]. Na bogato zdobionej ścianie nad chrzcielnicą unosi się Duch Święty w postaci gołębicy, z którego wychodzi sześć promieni oraz kształt krzyża. W sklepieniu są koła przypominające gwiazdy lub muszle. Obok kaplicy znajduje się kuta ambona, częściowo ażurowa, z ośmiobocznym ażurowym baldachimem o motywach łuków ostrych [4], z półkolistymi schodami.

W lewej nawie przy wejściu znajdują się tablice pamięci poległych profesorów gimnazjum Władysława IV, ks. Ignacego Kłopotowskiego, architekta Stanisława Marzyńskiego, ks. Stanisława Wierzejskiego i kap. Mariana Przysieckiego. Przy wejściu na chór jest płaskorzeźba Tadeusza Kościuszki i tablica pamięci Żołnierzy I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki poległym podczas walk o wyzwolenie Pragi we wrześniu 1944 roku.

Na zakończeniu lewej nawy znajduje się Kaplica Najświętszego Sakramentu, którą zdobi XVIII-wieczny obraz „Ostatnia Wieczerza” [54] namalowany przez Jeana Jouveneta w XVIII wieku. Obraz, jak większość, wypożyczono z Muzeum Narodowego w Warszawie [39].

Na ramionach transeptu znajdują się też obrazy „Zmartwychwstanie” Johanna Michalea Rottmayra (z XVIII wieku [59]) oraz „Spowiedź” Vlastimila Hofmana [39].

Ustawione wzdłuż naw konfesjonały są neogotyckie, ozdobione ostrołukowymi i prostokątnymi płycinami oraz maswerkiem [4].

Przy świątyni (od ul. Sierakowskiego) posadzono tzw. dąb papieski, wyhodowany z żołędzia dębu Chrobry, poświęconego w 2004 (1999 [14]) roku przez Jana Pawła II [31]. Obok drzewa znajdował się krzyż z tablicą zawierająca wykaz nazwisk oficerów i policjantów, ofiar sowieckich katów [23].

Między 2005 i 2008 rokiem powstało położone od wschodu zejście do podziemnej krypty. W 2017 roku zrealizowano projekt rozbudowy podziemi o kryptę biskupów diecezji [30]. Krypta z grobem abp. Hosera została otwarta 1 i 2 listopada 2022 roku [28].

Przy murze kościoła w północno-zachodnim narożniku ustawiony jest krzyż misyjny. Jest to drewniana prosta konstrukcja z datami misji świętych (1927, 1937, 1952, 1981, 1994).

Obok krzyża w 2023 roku stały dwie białe kamienne tablice informacyjne, upamiętniające pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski oraz wizytę w kościele 13 czerwca 1999 roku, kiedy nawiązał do wydarzeń związanych z Cudem nad Wisłą.

Przy murze kościoła w północno-wschodnim narożniku stoi figura Maryi. Została ona ustawiona na kamiennym cokole, po którego obu stronach znalazły się dwie donice na kwiaty. Na ręku Maryi siedzi mały Jezus.

Pomnik Ignacego Skorupki

Na skwerze przed kościołem im. Weteranów 1863 roku znajduje się pomnik księdza Ignacego Skorupki. Jego autorem jest Andrzej Renes [7]. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 13 sierpnia 2005 roku. Przedstawia on ustawioną na cokole figurę Ignacego Skorupki [24]. Został wykonany ze spiżu i przedstawia księdza trzymającego w lewej ręce krzyż a prawą pokazującego kierunek ataku. Całość z granitowym cokołem mierzy dziewięć metrów, sama rzeźba ma cztery metry. Napis na pomniku brzmi: „Ksiądz Ignacy Jan Skorupka urodzony 31 VII 1893 w Warszawie. Kapelan Garnizonu Praskiego Wojska Polskiego. Kapelan I Batalionu 236 pp. Armii Ochotniczej. Poległ 14 VIII 1920 w walce z bolszewikami pod Ossowem. Kawaler Krzyża Virtuti Militari. W 85 rocznicę Bitwy Warszawskiej. 13 sierpnia 2005” [48]. Według niektórych rzeźba nie przedstawia wysokie wartości, podkreślana jest dosłowność rysów twarzy, zbyt dramatyczny gest wyciągniętej prawej ręki, rozwiana sutanna [62]. Pomnik został ufundowany przez diecezję warszawsko-praską z okazji 85 rocznicy "Cudu nad Wisłą" [48].

Podobno postawienie pomnika ks. Ignacego Skorupki planowano już przed II wojną światową. Miejska legenda głosi, że powstał wówczas na pl. Wileńskim cokół, na którym w 1945 roku stanął Pomnik Polsko-Radzieckiego Braterstwa Broni [48].

Głazy pamięci

W listopadzie 1994 roku na skwerze przed kościołem odsłonięto kamień poświęcony ofiarom Rzezi Pragi z 4 listopada 1794 roku [7].

Obok niego znajduje się głaz upamiętniający organizację Solidarność Walcząca. Znajduje się na nim napis: Solidarność Walcząca polska antykomunistyczna organizacja podziemna założona 12 Czerwca 1982 roku przez Kornela Morawieckiego [74].

Kancelaria i zabudowania kościelne

Przy ul. Sierakowskiego #10 znajduje się budynek Domu Kapłańskiego. Ten trzykondygnacyjny budynek został wzniesiony z inicjatywy ks. Ignacego Kłopotowskiego w latach 1926-1927 jako plebania. Od 1992 roku umieszczony jest na nim herb aktualnie posługujących biskupów diecezji. Obiekt znajduje się w gminnej ewidencji zabytków [49]. Budynek ma wyraźny śródgzyms na poziomie parteru. W 2021 roku zmieniono kolor elewacji z intensywnie miedzianego na biały. Ma rzut prostokąta, prostą elewację, od strony ulicy sześcioosiową. Dwie centralne osie zwieńczone są trójkątnym szczytem z półkolistym oknem. Na bocznych, trzyosiowych ścianach, centralna oś jest wysunięta. Od strony podwórza zaznaczają się dwa boczne ryzality (jednoosiowe) oraz cofnięty portal wejściowy z potężnymi schodami.

W 1930 roku powstał budynek plebanii (ul. Floriańska #3A), wzniesiony na tyłach kościoła [40]. Znajdują się tu mieszkania dla siedmiu księży, dwa pokoje gościnne, stołówka z kuchnią i refektarz Sióstr. Na poddaszu mieścił się klasztor sióstr Loretanek, a w podziemiach pomieszczenia gospodarcze [77].

Mieści się tu Kancelaria Parafialna, Duszpasterstwo Środowisk Twórczych i Sportu, Biblioteka, Radio Warszawa i Sklep parafialny [73]. Duża, trzykondygnacyjna plebania wraz z kancelarią znajduje się przy ul. Floriańskiej 3A. Część główna znajduje się przy ulicy, natomiast umieszczona symetrycznie oficyna ciągnie się w głąb posesji. Budynek ma klasycystyczną trzynastoosiową fasadę. Na pierwszej, wyższej kondygnacji, użyto piaskowego boniowania. Na pozostałych dwóch kondygnacjach okna mają wyraźne obramienia oraz na drugiej kondygnacji gzyms. Trzy środkowe osie z głównym wejściem umieszczono w wysuniętym ryzalicie zwieńczonym tympanonem z okulusem. Wejścia prowadzą również z trzeciej i jedenastej osi. Na mansardowym dachu umieszczono zgrupowane po trzy, zwieńczone trójkątnie, lukarny na poddaszu.

W głębi posesji znajduje się wydłużony, dwukondygnacyjny w części centralnej, pawilon użytkowy, z garażami na poziomie parteru, z okresu międzywojennego. Mieściły się tu Ogrody dziecięce im. Raua, które oprócz terenów zielonych tworzył budynek rekreacyjny. 24 września 1905 roku ks. Popławski dokonał poświęcenia domku. Zawierał on obszerną halę gimnastyczną (na parterze), chroniącą od deszczu. pokój dla dyrekcji i dozorczyń, mieszkanie stróża oraz na pierwszym piętrze salę dla dzieci. Projekt przygotował Tomasz Pajzderski [41].

Akademik Praski

Akademik Praski (ul. Floriańska #3A) to dom studenta należący do Diecezji Warszawsko-Praskiej. W budynku dostępne są całodobowe oratorium z Najświętszym Sakramentem, Praskie Bistro, sala wielofunkcyjna, pralnia, parking dla samochodów i rowerów [43]. Budynek mieści 130 osób [46].

Jest to budynek na planie kwadratu, z dziedzińcem w środku [36]. Ma sześć kondygnacji i garaż podziemny.

Od 2000 roku padały pomysły na zagospodarowanie działki przyległej do placu katedralnego. Rozważana była budowa muzeum diecezjalnego, sali na zebrania diecezjalne, rozbudowa Kurii. Abp Henryk Hoser podjął decyzję, by zbudować akademik, wzorując się na paryskim Międzynarodowym Domu Studenta im. Jana Pawła II [43].

Budynek zaprojektowała firma Projekt Polsko-Belgijska Pracownia Architektury w składzie: Leszek Klajnert, Adam Wagner, Dariusz Bodzioch, Jarosław Gala. 14 listopada 2013 roku zatwierdzono projekt budowlany. Inwestorem zastępczym był Radex. W przetargu wzięły udział 24 firmy, a wykonawcą został PBM Południe. Prace budowlane rozpoczęto 1 marca 2014 roku, kiedy Henryk Hoser poświęcił plac budowy. Kierownikiem projektu został Henryk Barański, a kierownikiem budowy Robert Szczerba [43].

25 czerwca 2014 roku nastąpiło pobłogosławienie i wmurowanie aktu erekcyjnego oraz kamienia węgielnego pochodzącego z Bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie i starożytnych murów Papieskiego Uniwersytetu Laterańskiego w Rzymie. Dokumenty zostały wmurowane między parterem i stropem pierwszego piętra. Budynek został oddany do użytku w lipcu 2015 roku [43].

Świątynia powstała w miejscu pozostałości ziemnych fortyfikacji [2]. Z ich powodu zburzono kościół Matki Boskiej Loretańskiej [39]. W 1808 roku redutę wzmocniono palisadą dębową i otoczono rowem napełnionym wodą. W późniejszym okresie rów zamieniono w sadzawkę, przy której osiedlił się w małym drewnianym domu stary żołnierz, mający pilnować pozostałych urządzeń reduty [1].

Następnie na tym terenie powstało targowisko [42]. Podobno odbywały się tu konne jarmarki [31]. Ok. 1864 roku wytyczono dzisiejszą ul. Floriańską (do 1921 roku ul. Konstantynowską) [42].

W 1900 roku w miejscu zabudowań za kościołem znajdował się sad, natomiast niewielki budynek był na wysokości transeptu od dzisiejszej ul. Sierakowskiego.

Budowa świątyni

W latach 80-tych XIX wieku na Pradze mieszkało 30 tysięcy osób. Z inicjatywą budowy świątyni wystąpił w 1882 roku proboszcz parafii Matki Boskiej Loretańskiej, ks. Ignacy Dudrewicz [1]. Budowa nowej świątyni miała nie tylko odciążyć przepełniony kościół Matki Boskiej Loretańskiej ale też stanowić kulturową przeciwwagę dla dominującej na Pradze cerkwi [6].

W 1884 roku zawiązał się komitet budowy nowego kościoła na Pradze, na którego czele stanął arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel. W skład komitetu wchodzili: Ludwik Górski (prezes Komitetu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego), Władysław Kozłowski i Karol Sulikowski (b. dyrektorowie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej), Leon Gnoiński (dyrektor Kolei Terespolskiej), Tadeusz Wenda (b. naczelnik archiwum rady administracyjnej), Alfons Grotowski, Adam Gagatnicki, Mieczysław Pronaszko, Cezary Dawidowski (radcowie magistratu), bp Kazimierz Ruszkiewicz, ks. Zygmunt Chełmicki, ks. Ignacy Dudrewicz (duchowni), Artur Goebel, Bolesław Pronaszko, Twarowski, Edward Cichocki (budowniczowie), von der Bricken (Naczelnik Powiatu Warszawskiego), Herrman (wójt), hrabia Konstanty Przeździecki, Stefan i Cezary Skorynowie [1].

6 marca 1886 roku [1] na skutek usilnych starań ks. Ignacego Dudrewicza, carskie władze wydały zgodę na budowę nowej świątyni [6]. Z powodu ubóstwa mieszkańców Pragi [9] car wyraził również zgodę na zbiórkę środków na budowę, z zastrzeżeniem, że składki nie mogą przekroczyć sumy 200 tysięcy rubli [1]. Pieniądze mogły być zbierane w całym kraju [9] z wyłączeniem guberni Lubelskiej i Siedleckiej, powiatu mazowieckiego w guberni Łomżyńskiej oraz powiatu augustowskiego w guberni Suwalskiej [1].

Kolejnym krokiem komitetu było ogłoszenie 10 listopada 1886 roku konkursu na projekt świątyni, który rozstrzygnięto 6 kwietnia 1887 roku [1]. Do udziału w konkursie dopuszczono wyłącznie architektów krajowych. Nadesłano łącznie 25 (21 [1]) prac. Wygrał projekt Józefa Piusa Dziekońskiego (Dziekoński uznał ten kościół za swoje największe osiągnięcie [1]) przy współpracy Ludwika Panczakiewicza. Drugie miejsce zajął Władysław Marconi, a trzecie Ignacy Jórski (kolejno otrzymali 500, 300 i 200 rubli [1]) [31]. Projekt Dziekońskiego odznaczał się monumentalnymi kształtami świątyni oraz architekturą średniowieczną, ostrołukową z zastosowaniem odcienia stylu nazywanego wiślano-bałtyckim. Dwa pozostałe wyróżnione projekty odznaczały się dużą pomysłowością i subtelnością w opracowaniu szczegółów. Marconi oparł się na motywach architektury krakowskiej, a Jórski gdańsko-toruńskich [1]. Przed zatwierdzeniem dokumentacji dokonano zmian w projekcie, wymuszonych względami oszczędnościowymi (m.in. skrócono korpus główny o jedno przęsło i ograniczono kamienny detal na rzecz cegły) [31].

Z upoważnienia Ministra Spraw Wewnętrznych magistrat przekazał teren pod budowę. Początkiem prac budowlanych było ogrodzenie terenu i w związku z jego dużym obniżeniem względem okolicy, podniesienie przez nasypanie gruzu [1]. Z uwagi na podmokłość terenu, konieczne było zastosowanie wzmocnionych fundamentów [31].

Wierni ofiarnie wspierali budowę świątyni. Całkowity koszt oszacowano na około 300 tysięcy rubli. Pierwszą większą darowiznę złożyła hrabina Augustowa Potocka, która wsparła dzieło sumą 10 tysięcy rubli (6000 rubli [2]) [1]. Z tego powodu często podawana jest, raczej niesłusznie, jako fundatorka [8]. Sumę o 15000 tysięcy rubli większą przeznaczył Edward Czaban [1]. Wśród hojnych darczyńców był zmarły w 1896 roku mieszkaniec Pragi, Piotr Kruszewski, który w swoim testamencie zapisał na rzecz kościoła swoją posesję nr 176 przy ulicy Targowej. Był to rejon obecnego budynku Targowa 49/51. Darczyńca zastrzegł, że fundusze ze sprzedaży mają być przeznaczone na wybudowanie wieży z zegarem. Licytacja posesji wycenionej na ponad 27 tysięcy rubli została przeprowadzona 17 października 1898 roku. Nieruchomość kupił za ponad 35 tysięcy rubli przedsiębiorca Trauman. Pojawiały się też jednorazowe dary w dużych kwotach, np. Waleria Chojnacka przekazała na rzecz budowy kościoła 1000 rubli w dniu czwartej rocznicy śmierci swojego męża Henryka. Na ścianie świątyni była też umieszczona tablica dobrodziejki kościoła, Stanisławy Dzechcińskiej [1]. W dniu wmurowania kamienia węgielnego zebranych było ok. 50 tys. rubli [31].

Na początku prac budowlanych, rozpoczętych 4 maja 1888 roku, powołano komisję budowlaną, mającą na celu kontrolowanie postępu prac i doboru materiałów. W skład tej komisji weszli ks. Ignacy Dudrewicz, inż. Alfons Grotowski, Edward Cichocki, A. Goebel i Mieczysław Pronaszko [1].

13 czerwca 1888 roku odbyła się uroczystość poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego. Przewodniczył jej abp Popiel, w asyście pomocniczego biskupa Ruszkiewicza. Wśród zgromadzonych tłumów wiernych obecny był także generał gubernator Hurko, w towarzystwie licznych oficerów [1].

Do budowy kościoła zamówiono cegły o podwyższonej wytrzymałości mechanicznej, wytwarzane ręcznie w zakładach Kazimierza Granzowa [31] w fabryce Kawęczyn. Z powodu braku funduszy nie możliwe było wykorzystanie wymarzonej przez Dziekońskiego zagranicznej cegły okładkowej do ozdoby ścian. Grupą murarzy kierował Władysław Czosnowski, starszy zgromadzenia majstrów murarskich. Za prace ciesielskie był odpowiedzialny Karol Bevensee. Panowie zgodzili się na prowadzenie ciągłych prac bez bieżącego wypłacania należności. Prace kamieniarskie wykonywali Gundelach i Skonieczny, żelazne Gostyński, ślusarskie Szudrawski, dekarskie Paul, a blacharskie Wypych. Po raz pierwszy wykorzystano tu cegłę z klinkieru zeszklonego, która posłużyła do wybudowania piramid wież [1].

W 1890 roku, w związku z wyczerpywaniem się środków finansowych, wystąpiono do władz rosyjskich o dotację w wysokości 100 tys. rubli. Fundusze zostały przyznane, co pozwoliło na dokończenie budowy [31].

Pierwszą częścią nowego kościoła oddaną do użytku, była kaplica przedpogrzebowa pod wezwaniem św. Józefa. Została ona konsekrowana 15 grudnia 1894 roku przez bpa Kazimierza Ruszkiewicza [1].

Mieszkaniec Pragi Michał Podhorski i praski weterynarz Henryk Pianczyński sfinansowali w 1894 roku wykonanie przez Teodora Skoniecznego dwóch rzeźb z kamienia pińczowskiego mających ozdobić zewnętrzne ściany kościoła. Były to figury ówczesnego patrona kościoła św. Floriana (H. Pianczyński) oraz św. Michała Archanioła (M. Podhorski), który stał się drugim patronem praskiego kościoła. Dopełnieniem zewnętrznych dekoracji była rzeźba z tego samego piaskowca, która wyobrażała Golgotę i została umieszczona na tyle kościoła, w środkowej części we wnęce [1].

27 sierpnia 1897 roku o godz. 7:30 w kaplicy abp Wincenty Popiel odprawił mszę świętą, po której poświęcił dzwon [1]. Dzwon o wadze blisko tony, noszący imię św. Jan został ufundowany przez Jana Kozłowskiego z Targówka i był przygotowany w pracowni Englisza z ul. Gęsiej. Przy jego odlewaniu w obecności ks. Dudrewicza wrzucono do pieca blisko 40 kilogramów srebrnych przedmiotów i starych monet, złożonych na ten cel przez prywatnych ofiarodawców [1].

8 maja 1898 roku w lewą wieżę kościoła uderzył piorun. Dzięki temu, że nieco wcześniej założono na wieżach piorunochrony, incydent ten nie przyniósł żadnych zniszczeń. W momencie uderzenia na wieży przebywało dwóch pracowników jednego z zakładów fotograficznych, fotografujących panoramę Warszawy. Piorun spowodował chwilową utratę przytomności obu fotografów [1], jednak nic im się nie stało. Również Konrad Brandel, jeden z prekursorów polskiej fotografii, korzystając z rusztowań w trakcie budowy wież, w 1898 roku wykonał tu panoramy Warszawy [17].

W październiku 1898 roku na frontonie, między dwiema wieżami umieszczono dwumetrowy krzyż. Został on zaprojektowany przez Dziekońskiego i wykonany z kutego żelaza w stylu ostrołukowym ażurowym przez firmę Siekierzyńskiego [1].

W listopadzie 1898 roku odbyła się uroczystość przekazania kolejnego dzwonu. Otrzymał on imię “św. Florian” i został ufundowany ze składek urzędników rzeźni miejskiej na Pradze. Został wykonany w fabryce Zwolińskiego i umieszczony w sygnaturce. Na dzwonie umieszczono imiona i nazwiska fundatorów: H. Piaszczyński, Maciej Kańkowski, Jan Dryński, Józef Romanowski, Jan Matysiak, Michał Parkot, Kacper Majewski, Andrzej Czarniewicz, Stanisław Bogusławski, Władysław Malina, Antoni Arkuszewski, Michał Rybicki, Franciszek Rybicki, Teofil Bieńkowski. W późniejszym okresie zostały umieszczone w kościele kolejne dwa dzwony. Wojciech Stolarski, mieszkaniec wsi Ząbki, ofiarował dzwon o imieniu “św. Wojciech”, który został zawieszony na kaplicą przedpogrzebową. Poniżej wcześniejszego dzwonu “św. Jan” zawieszono mniejszy o imieniu “św. Stanisław”, którego fundatorami byli, proboszcz Dudrewicz oraz wikariusze: Franciszek Choiński, Włodzimierz Chudobski i Kazimierz Grondzki [1].

W czerwcu 1899 roku rozpoczęto rozbieranie rusztowań na zewnątrz budynku, a wewnątrz trwały prace tynkarskie na sklepieniu naw i ścian bocznych. W lipcu rozpoczęły się prace zdobiące sklepienia i ściany prezbiterium. W związku z niewystarczającymi funduszami zdecydowano się na początku wykończyć tylko prezbiterium. Prace trwały wiele miesięcy i ostatecznie przyniosły wspaniały efekt. Freski wykonywano według pomysłu i pod nadzorem braci Zygmunta Strzałeckiego [1] i Antoniego Strzałeckiego (ze szkoły Wojciecha Gersona [7]) [4] w stylu mauretańskim. Sklepienie prezbiterium zdobiły złote girlandy na niebieskim tle [54], z motywami roślinnymi. Na ścianach bocznych prezbiterium umieszczono po dwa obrazy z każdej strony. Od obecnej ul. Floriańskiej były wizerunki św. Kunegundy i św. Wojciecha, a po przeciwnej: św. Stanisława i św. Kazimierza. Ozdoby ścian dopełniały ornamenty gipsowe oraz artystyczne herby głównych fundatorów i ofiarodawców świątyni, wykonane na złotym tle w niewielkich zagłębieniach między obrazami. Zamierzeniem twórców było również przygotowanie głównego ołtarza, który miał być wierną kopią dzieła Wita Stwosza z kościoła Mariackiego w Krakowie [1].

Na początku 1900 roku został ukończony zegar, który zgodnie z życzeniem ofiarodawcy miał zostać umieszczony na jednej z wież. Został wykonany przez Kazimierza Zawistowskiego za 1800 rubli. Montaż rozpoczął się w czerwcu. Tarcze miały ponad dwa metry średnicy, a nakręcany raz na tydzień mechanizm wybijał godziny i kwadranse. Przy okazji pojawienia się zegara, wśród niektórych mieszkańców Pragi pojawił się niezrealizowany pomysł przygotowania karylionu (grających dzwonów) czy zatrudnienia na stałe trębacza, który z wieży wykonywałby melodie na modlitwę “Anioł Pański”, lub dwa razy dziennie wykonywałby melodię znanych pieśni: “Kiedy ranne wstają zorze” i “Wszystkie nasze dzienne sprawy”. Pomysłodawca zadeklarował sumę 6 tysięcy rubli, jako podstawowy fundusz dla trębacza [1].

W maju 1900 roku oddano w kaplicy przedpogrzebowej dębowy ołtarz, mający formę tryptyku przedstawiającego Matkę Boską Bolesną. Było to wówczas jedyne miejsce sprawowania kultu w powstającym kościele. Uświetniał on wraz z ufundowanymi przez proboszcza Dudrewicza czterogłosowymi organami odprawiane tam nabożeństwa [1].

W lecie 1900 roku rozpoczęto montaż witraży, zamówionych w jednej z fabryk w Monachium. W październiku 1900 roku, pod kierunkiem Gundelacha rozpoczęto układanie posadzki z płyt marmurowych w kolorze białym i jasnoniebieskim oraz przystąpiono do układania rur gazowych, zapewniających oświetlenie [1].

Wystrój rzeźbiarski powstał według projektu Teodora Skoniecznego [4]. W ostatnich tygodniach przed konsekracją zamontowano mensę ołtarza głównego z zawieszoną nad nim kopią “Madonny” Murila oraz ambonę w kształcie kielicha, rzeźbioną w drzewie i ozdobioną polichromią wyobrażającą figury świętych. Wykończono także dwa rzeźbione w drewnie gotyckie ołtarze, które zostały ustawione w niszach z prawej i lewej strony naw bocznych. Wykonano je na podstawie projektu Dziekońskiego w pracowni Kazimierza Chodzińskiego. W prawym znajdował się obraz św. Antoniego wykonany w szkole Franciszka Krudowskiego w Krakowie, a w lewym umieszczono obraz Wniebowstąpienia Pańskiego, autorstwa Tęczyńskiego. Planowano ufundowanie ołtarza ku czci św. Floriana. Inicjatorem tego zamierzenia był dyrektor jednego z towarzystw asekuracyjnych w Warszawie. Na miesiąc przed konsekracją dokonano oficjalnej próby nowych organów, które zamówiono w październiku 1900 roku w jednej z fabryk na Węgrzech. Ten pneumatyczny instrument oprawiony w szafę gotycką posiadał dwa manuały z 36 głosami i pedał z ośmioma rejestrami. Pozytywną opinię o organach wydali: dyrektor chóru “Lutnia” Piotr Maszyński, prof. Władysław Rzepka oraz organiści Stankiewicz i Loppe [1].

28 września 1901 roku w kaplicy przedpogrzebowej odprawiono uroczyste nabożeństwo przy relikwiach św. Agnieszki i św. Floriana, które miały zostać zamurowane w głównym ołtarzu [1].

Kościół został konsekrowany 29 września 1901 roku pod wezwaniem świętych Michała Archanioła i Floriana Męczennika. Początkowo miał tego dokonać abp Wincenty Chościak Popiel, jednak z powodu jego stanu zdrowia uroczystość poprowadził bp Kazimierz Ruszkiewicz, w towarzystwie ks. Piotra Michalskiego [1].

W dniu konsekracji wierni zgromadzili się na sąsiednich ulicach. Bp Ruszkiewicz poświęcił siebie, duchowieństwo, lud oraz trzykrotnie ściany, a następnie trzykrotnie uderzył pastorałem w zamknięte główne drzwi, mówiąc: “Podnieście książęta bramy wieczne i podnieście się bramy wieczne, a wnijdzie król chwały”. Znajdujący się wewnątrz diakon zapytał: “Któż jest ten Król chwały?” Wówczas duchowieństwo zawołało: “Otwórzcie, otwórzcie, otwórzcie” i drzwi zostały otwarte. Po wejściu i odmówieniu modlitw nakreślił końcem pastorału na posypanym w kształcie krzyża popiele litery greckie i łacińskie, poświęcił ołtarz, a następnie wnętrze. Wlał też część wody święconej do wapna przeznaczonego do zamurowania relikwii w ołtarzu. Uroczystość uświetniał chór Lutnia pod kierunkiem Piotra Maszyńskiego [1].

Polichromia Antoniego Strzałeckiego została ukończona w 1913 roku [4]. Wnętrze kościoła było w okresie międzywojennym stale uzupełniane, początkowo pod autorskim nadzorem prof. Dziekońskiego, a po jego śmierci przez jego ucznia prof. Zdzisława Mączyńskiego [47].

W latach 1919-1931 obowiązki proboszcza objął ks. Ignacy Kłopotowski, który wybudował plebanię oraz dom i drukarnię dla założonego przez siebie Zgromadzenia Sióstr Loretanek [8].

Wieże kościoła miały pierwotnie 75 metrów wysokości [9]. W latach 20-tych XX wieku zauważono na nich spękania, spowodowane prawdopodobnie niestabilnością podmokłego gruntu [21]. Powszechnie jako powód uszkodzeń podaje się też fale uderzeniowe powstałe po wysadzeniu mostu Kierbedzia w 1915 roku i eksplozji amunicji w Cytadeli w 1923 roku [9]. W 1932 (1935 [4], 1932-1934 [3]) roku [12] wieże zostały obniżone do 2/3 pierwotnej wysokości [9]. Przyczyniło się to do nazwania kościoła praskim Notre Dame [6].

Przed katedrą stał pomnik z datą 1863, co mogło mieć związek z lokalizacją domu opieki dla weteranów Powstania Styczniowego [17].

Zgromadzenie Córek Maryi Niepokalanej

Bezhabitowe Zgromadzenie Córek Maryi Niepokalanej (siostry Niepokalanki) powstało w 1891 roku. W 1936 roku siostry objęły dział gospodarczy na plebanii. Na parterze w domu parafialnym przy ul. Floriańskiej urządziły pracownię kroju i szycia dla dziewcząt, przyjmowały również zamówienia hafciarskie. Na pierwszym piętrze w dużej sali prowadziły przedszkole, które funkcjonowało przez cały okres okupacji, aż do upaństwowienia placówki w 1961 roku. W latach 1945-1949 w pomieszczeniach plebanii siostry prowadziły również świetlicę dla dzieci [71].

Wybudowana w 1980 roku kaplica prymasowska pw. Matki Bożej Częstochowskiej przy ul. Floriańskiej gromadziła grupy katolickie. Siostry podjęły się prania bielizny kaplicznej i opieki nad szatami liturgicznymi oraz utrzymywały w czystości wnętrze kaplicy. Przygotowywały liturgię od strony muzycznej oraz były animatorkami młodzieży [71].

W 1990 roku Zgromadzenie opuściło mieszkanie w domu parafialnym przy ul. Floriańskiej [71].

W 1939 roku świątynia została w niewielkim stopniu uszkodzona [12].

Od lutego 1941 roku przy ul. Floriańskiej 3 w budynku przy kościele służącym obecnie za kaplicę, istniał jawny teatr Miraż. Był to kontynuator teatru Miraż działającego przy ul. Dzikiej 9 w latach 1940-1941. Właścicielami liczącego 600 miejsc obiektu byli kolejno Adam Seń, Kamienobrodzki, niejaka pani Simon, a potem znowu Seń. W ciągu niespełna czterech lat istnienia Miraż wystawił imponującą liczbę 90 przedstawień. Jego działalność przerwało Powstanie Warszawskie [47].

1 sierpnia 1941 roku bp Stanisław Gall erygował parafię, dzieląc dotychczasową parafię przy kościele Matki Bożej Loretańskiej na dwie części [60].

7 kwietnia 1943, po mszy żałobnej odprawionej w kościele za rozstrzelanego oficera „Wachlarza” Wilhelma Baranowskiego ps. Borkowski, Gestapo aresztowało ok. 20 uczestniczących w niej osób [31].

20 grudnia 1943 roku ks. Franciszek Garncarek, ówczesny proboszcz, został zastrzelony po odprawieniu mszy świętej. Źródła różnie podają miejsce: gdy wychodził z kościoła, w kancelarii lub na progu plebanii. Według jednej z hipotez miał kontakty z Armią Krajową i był zaangażowany w akcję "Żegota", ukrywając Żydów na terenie kościelnym. Podobno niejaki Eliasz Finkiel miał się po wojnie odwdzięczyć, wspomagając odbudowę kościelnych wież [51].

Kościół został wysadzony przez wycofujących się Niemców 14 września 1944 roku [3]. Wysadzili oni kościół na dwa dni przed opuszczeniem Pragi, używając do tego celu ogromnych ilości materiałów wybuchowych, przeznaczonych m.in. na wysadzenie pobliskiego szpitala (który dzięki temu ocalał) [13]. Niemcy musieli minować świątynie dwukrotnie. Pierwszemu wybuchowi nie poddały się solidnie wybudowane mury i dopiero runęły po drugim wybuchu [47]. Ruiny zalegały na wysokość dwóch pięter. Ocalały dwie wysokie przeciwległe ściany, na których stały posągi św. Floriana i św. Michała, które nawet nie spadły (do dnia dzisiejszego stoją one na pierwotnych miejscach [54]). Ocalały również fragmenty ściany przy prezbiterium [8]. Z kolorowych polichromii zachował się jedynie fragment w zakrystii biskupiej [54]. Ocalał też obraz Matki Bożej Częstochowskiej [7].

Do odbudowy kościoła po wojnie przystąpiono w 1947 roku z inicjatywy ks. prałata Feliksa de Ville oraz ks. prałata Stanisława Wierzejskiego. Projekt przygotował Stanisław Marzyński, a konstrukcję żelbetową świątyni opracowali Mieczysław Rechnio i Edward Zdziarski [12]. Zdecydowano wówczas by odbudować przedwojenną bryłę wraz z wysokimi wieżami, zrezygnowano jednak z odtworzenia bogatego kamieniarskiego detalu i olbrzymiego okna w środkowej części fasady [54]. Marzyński wprowadził w prezbiterium wewnętrzne umocnienia żelbetowe, podniósł dachy nad prezbiterium oraz ubogacił sygnaturkę koroną Najświętszej Maryi Panny [47].

Do 1951 roku wykonano nawę główną, zakrystię i kaplicę pogrzebową [47] i w częściowo odbudowanej świątyni rozpoczęto odprawianie nabożeństw [57]. Jak podają niektóre źródła, do powojennej odbudowy utworzono specjalną cegielnię [59], wytwarzającą XIX-wieczne cegły [13].

Początek lat 60-tych XX wieku zakończył główny etap prac przy odbudowie kościoła i 18 listopada 1961 roku prymas Stefan Wyszyński dokonał poświęcenia odbudowanej części [77].

W 1964 roku rozpoczęto odbudowę frontonu kościoła [60], jednak dopiero w 1968 roku zaczęto odbudowywać wieże [12]. Wcześniej I Sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka był nieugięty, stwierdzając: Szybciej mi włosy wyrosną - wskazując na swoją łysinę - niż Florian będzie miał wieże [51]. Podczas odbudowy odtworzono zdemontowane w okresie międzywojennym hełmy, przez co wieże ponownie osiągnęły 75 metrów wysokości [57]. Wieże, wraz z hełmami o konstrukcji stalowej kryte blachą miedzianą, ukończono w 1970 roku [47].

Budynek został wpisany do rejestru zabytków w 1965 roku pod numerem 458 [8].

Wyposażenie zakrystii wykonał Starszy Cechu Stolarzy, Kazimierz Wrzesiński. Powstały też ręcznie kute dzieła metalowe przy drzwiach i ambonie [47].

W czasie gdy proboszczem był ks. Wierzejski, w kościele rozpoczęto odprawiać nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego [51] przed umieszczonym w transepcie obrazem, słynącym łaskami [47]. Tym samym można kościół uważać za najstarsze w stolicy sanktuarium Jezusa Miłosiernego [51].

Prace przy odbudowie zakończono w 1972 roku [57].

Ks. Prymas Józef Glemp, w 1989 roku na proboszcza mianował ks. Mirosława Mikulskiego, stwierdzając: „tam jest taka ulica [Brzeska], bardzo niebezpieczna, no ale ty trenowałeś boks, więc pewnie nie będziesz się bał”. Ks. Mikulski chciał, by powstała tu świątynia duszpasterstwa sportowców. Zaczął odprawiać msze na inauguracje sezonów piłkarskich, na które zjeżdżali się kapitanowie drużyn ligowych z Polski w dresach sportowych, ze swoimi flagami klubowymi. Kazania i modlitwy były poświęcone piłkarzom, święcono piłki. Została wmurowana tablica pamiątkowa dla pomordowanych polskich olimpijczyków w Katyniu i Charkowie [70].

W 1991 roku powstał pierwszy Parafialny Klub Sportowy w Polsce, żeby przez sport odciągać młodzież od patologii. Patronat objął Grzegorz Sołtysiński, prezes Totalizatora Sportowego. Stąd otrzymał nazwę „Lotto”. Miał osiem sekcji: koszykówki, siatkówki, lekkiej atletyki, tenisa stołowego, siłownia, piłka nożna, boks i ringo, a w samej piłce nożnej było sześć kategorii wiekowych: skrzaty, liliputy, żaczki, żaki, trampkarze i juniorzy, łącznie około 400 dzieci [70].

Gdy Jan Paweł II 8 czerwca 1991 roku przejeżdżał koło świątyni, powiedział „Piękny kościół, byłby dobry na katedrę” [51]. 25 marca 1992 roku utworzył Diecezję Warszawsko-Praską i świątynię obrał za katedrę [1]. Do nowych funkcji świątynia musiała zostać przygotowana. Ustawiono tron biskupi i stalle dla członków Kapituły Katedralnej, odnowiono prezbiterium [51].

W 1996 roku ks. Mikulski został pierwszym w historii „Prażaninem Roku”, wybieranym przez kapitułę przy Urzędzie Dzielnicy [70].

W marcu 1997 roku wskutek starań bpa Kazimierza Romaniuka papież Jan Paweł II nadał katedrze praskiej wyróżniający tytuł Bazyliki Mniejszej. Uroczystość nadania tytułu miała miejsce w dniu 5 maja 1997 roku. Umieszczono we wnękach nad drzwiami wejściowymi dwie mozaiki: nad drzwiami głównymi mozaikę Chrystusa Pantokratora, zaś nad wejściem herb biskupi pierwszego ordynariusza diecezji Ks. Bpa Kazimierza Romaniuka. 1 maja 1998 roku kard. Angelo Sodano wraz z całym Episkopatem Polski koncelebrował mszę świętą (przybył do Polski w związku z ratyfikowaniem Konkordatu). Homilię wygłosił bp Zygmunt Kamiński. W czasie uroczystości została odsłonięta trzecia mozaika nad wejściem: herb miasta Pragi w związku z jubileuszem 350 rocznicy nadania praw miejskich. Wszystkie mozaiki zostały też poświęcone [1].

W 1999 roku dokonano na organach nagrań utworów Mendelssohna w ramach projektu Polskie Nagrania [50].

13 czerwca 1999 roku świątynię odwiedził papież Jan Paweł II [1].

Ponieważ świątynia została zbudowana praktycznie od nowa, 29 września 2001 roku miała miejsce ponowna konsekracja świątyni. Została wówczas poświęcona jako Bazylika Katedralna Diecezji Warszawsko-Praskiej przez bp. Kazimierza Romaniuka [1].

5 maja 2004 roku do bazyliki sprowadzono z krakowskiego Wawelu relikwie św. Floriana [8]. Figurę św. Floriana, zawierającą kapsułę z prochami, wiózł samochód strażacki w eskorcie innych wozów. Do katedry eskortowały figurę dwie 40-osobowe kompanie honorowe oraz 36 ubranych strażaków w hełmy i kombinezony [52]. Przekazanie relikwii z dobrej woli nie jest częste. Zwykle otrzymują je kościoły nowo wybudowane, by umieścić je w głównym ołtarzu. Z inspiracji warszawskich pożarników i kapelanów pożarniczych powstała inicjatywa przeniesienia relikwii św. Floriana z Krakowa do Warszawy. Wówczas nie wszyscy strażacy wierzyli, że może się to udać [44].

W 2005 roku została poświęcona tablica pamiątkowa ku czci bł. Bolesławy Lament, która mieszkała na Pradze w latach 1892-1903 [45]. 5 października 2008 roku do kościoła wprowadzono relikwie ks. Michała Sopoćki [7].

W 2006 roku wykonano wyjście ewakuacyjne wraz z przebudową przyłącza kanalizacji deszczowej [19]. W czasie, kiedy biskupem diecezji warszawsko-praskiej był Sławoj Leszek Głódź, w posadzkę świątyni wmurowano rozetę z jego herbem, imieniem i nazwiskiem [56], opatrzony dewizą "Milito pro Christo". Wykonany był z kamieni w różnych kolorach i znajdował się na posadzce środkowej nawy, na wprost ołtarza. Po remoncie w 2022 roku posadzki herb został usunięty, co zapewne miało związek z karą, jaką nałożył na Głódzia papież Franciszek za tuszowanie pedofilii [76].

W latach 2020-2022 przeprowadzono prace remontowe i konserwatorskie. W 2021 roku cała katedra została odkopana do głębokości czterech metrów, żeby odciąć kapilarne podciąganie wody. Osuszono mury dolnego kościoła, ocieplono strop świątyni, wymieniono zniszczone cegły na elewacji. W podziemiach zbudowano krypty dla zasłużonych zmarłych. Jako pierwszy został w nich pochowany abp Henryk Hoser [5]. Następnie została zdjęta posadzka i ułożono ogrzewanie podłogowe. Wymienione zostały okna i mocowanie szkieł witraży w bocznych nawach [25]. Zmieniło się również oświetlenie, uzupełnione o dodatkowe żyrandole oraz nowe nagłośnienie. Ławki zostały poddane renowacji. Na końcu odmalowano wnętrze katedry wraz z konserwacją cegły. Pierwsza msza święta w wyremontowanej katedrze odprawiona została 15 stycznia 2023 roku [20]. W czasie remontu nabożeństwa były odprawiane w kaplicy kurialnej, znajdującej się przy budynku plebanii przy ul. Floriańskiej 3 [5].